Dzięki nieustannej pracy mięśni możemy się poruszać, a nasz organizm i narządy wewnętrzne funkcjonować.
Część aktywności mięśni jest zależna od naszej woli, a część zachodzi bez zaangażowania świadomości. Bolesne skurcze nie podlegają niestety naszej kontroli i nie jesteśmy w stanie rozluźnić napiętego mięśnia. W niektórych przypadkach może objawowo pomóc odpowiedni masaż. Warto jednak poznać przyczyny niechcianych skurczów mięśni oraz spróbować im zapobiec, ponieważ problem ma często źródło w naszym stylu życia i ogólnym stanie zdrowia.
Bolesne napięcie mięśni to przykra dolegliwość, która dotyka osoby w każdym wieku. Szczególnie narażone są na nią osoby intensywnie uprawiające sport, ale także ludzie z nadwagą oraz panie zbyt często chodzące w butach na wysokim obcasie.
Szczególnie podatne na nieprzyjemne napięcia są mięśnie ud, łydek, stóp oraz brzucha. Bolesne naprężenia atakują nas zarówno w dzień, jak i w nocy, podczas snu. Nocnych skurczów łydek nie należy mylić z syndromem niespokojnych nóg o podłożu neurologicznym. Cechą charakterystyczną tej drugiej przypadłości jest uczucie dyskomfortu, wywołujące jedynie potrzebę poruszania kończynami, a znacznie rzadziej bolesne skurcze1.
Skurcze mięśni mogą przybierać różne formy: od łagodnych do bardzo intensywnych. Tym ostatnim oprócz bólu towarzyszy widoczne zniekształcenie mięśnia pod wpływem dużego napięcia. Skurcze mogą trwać od kilku sekund do nawet kilkudziesięciu minut oraz nawracać kilkukrotnie, w różnych odstępach czasowych.
Przyczyny skurczów mięśni są bardzo zróżnicowane, czasem współwystępują i często trudno określić jednoznacznie ich podłoże. Dyskusyjny jest też sam mechanizm zjawiska, zwłaszcza w przypadku skurczów związanych z ćwiczeniami fizycznymi2. Eksperci badają wiele wątków, choć obecnie skupiają się szczególnie na dwóch: wyczerpaniu elektrolitów przy spadku nawodnienia oraz reakcjach nerwowo-mięśniowych.
W przypadku osób uprawiających sport czynnikiem zwiększającym ryzyko bolesnego napięcia mięśni jest wystawienie organizmu na długi i ciężki wysiłek, niepoprzedzony odpowiednią rozgrzewką. Brak rozciągnięcia mięśni, ich rozgrzania i przygotowania na ciężką pracę wydatnie podnosi także ryzyko wystąpienia kontuzji. Warto jednak zwrócić uwagę, że zarówno nadmierna eksploatacja organizmu, jak i jej brak, o czym będzie jeszcze mowa dalej, mogą przynieść podobny, bolesny skutek.
Wysiłek fizyczny, szczególnie przy wysokiej temperaturze otoczenia oraz przy braku odpowiedniego nawodnienia także sprzyja wystąpieniu zjawiska niefizjologicznych skurczów mięśni3. Zmniejszone nawodnienie zakłóca gospodarkę elektrolitową organizmu – ubytek wydalanych z potem takich pierwiastków jak potas, wapń a szczególnie magnez może doprowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu mięśni. Woda może stanowić nawet 70% naszej wagi. Jej zmniejszona ilość w organizmie to nie tylko nieprzyjemne napiecie mięśni, ale także problemy z koncentracją czy prawidłową pracą serca. Dlatego tak istotne jest, abyśmy w ciągu dnia wypijali co najmniej 1,5 litra wody (osoby dorosłe) i zapewnili odpowiednią ilość minerałów: sodu, potasu, magnezu oraz wapnia. Elektrolity odpowiadają za homeostazę, czyli zachowanie równowagi wewnętrznej pozwalające na podtrzymanie i regulację naszych funkcji życiowych.
Szczególnie ważny dla naszego organizmu jest magnez, który zasłużył sobie na przydomek „pierwiastka życia”4. Jego niedobór ma istotny wpływ m.in na pracę mięśni, mrowienie w nogach, pogorszenie samopoczucia czy obniżenie jakości snu. Te symptomy nie tylko skutecznie zakłócają nasze funkcjonowanie, ale pośrednio, tak jak choćby brak snu i relaksu, mogą dodatkowo wpływać na częstotliwość występowania napięcia w mięśniach.
Niedobór magnezu na dłuższą metę sprzyja rozwojowi zmian w naczyniach krwionośnych. Wpływa to destrukcyjnie na tętnice, doprowadzając do pogorszenia ich drożności. Efektem mogą być bolesne skurcze łydek i ból nóg, które pojawiają się przy wysiłku fizycznym. W przypadku zaawansowanej postaci problemu może pojawić się też spoczynkowy, nocny ból nóg, którego nie należy mylić ze skurczami.
Nieprzyjemne napięcia mięśni łydek i śródstopia prześladują często kobiety, które uwielbiają chodzić na szpilkach. Wysokie obcasy wymuszają specyficzne ułożenie nogi podczas chodzenia: ciężar ciała przenoszony jest z pięty na palce. Powoduje to nieustanne napinanie mięśni łydek, co nie tylko może sprawiać ból, ale często prowadzi do skrócenia mięśnia łydek6 oraz osłabia stabilność mięśni ulokowanych w okolicach kostek stóp.
Podobnie negatywny efekt, związany z nadmiernym obciążeniem mięśni nóg może wywoływać nadwaga lub otyłość. Eksperci sugerują, że nadwyżka kilogramów może być przyczyną nocnych skurczów nóg7. Nadmiernie obciążenie, zwłaszcza gdy większość dnia spędzamy w pozycji stojącej, wywołuje niechciane i bolesne skurcze. Duża nadwaga może również powodować niewygodną dla ciała pozycję do snu, co dodatkowo może sprzyjać mimowolnym skurczom. W takim przypadku warto zastanowić się na redukcją wagi i skorzystaniem z porad dietetyka. Ten specjalista może doradzić odpowiednie zmiany nawyków żywieniowych, nie tylko pod kątem utrzymania właściwej masy ciała ale także zapewnienia w pożywieniu minerałów i składników odżywczych, pozytywnie wpływających na kondycję mięśni.
W diecie, która może zredukować wagę oraz przyczynić się do zminimalizowania ryzyka występowania skurczów mięśni, warto zadbać o obecność pokarmów bogatych we wspomniany wcześniej magnez, ale także witaminę B6, potas i witaminę D. Pamiętajmy aby w naszym menu znalazły się ryby, nabiał, rośliny strączkowe czy warzywa, takie jak buraki lub szpinak. Można też zastanowić się nad suplementacją pożytecznych dla naszych mięśni składników.
Potas oraz witamina D mają dobroczynny wpływ na mięśnie, a witamina B6 i potas korzystnie wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego8, co ma znaczenie w kontekście skurczów. Witamina D ułatwia wchłanianie fosforu i wapnia, które z kolei wzmacniają układ mięśniowo-szkieletowy.
Choć brak cudownego antidotum na bolesne napięcie mięśni to istnieją sposoby, które mogą skutecznie zmniejszyć ryzyko jego pojawienia się. Dobrym sposobem na złagodzenie skurczów mięśni związanych z aktywnością fizyczną jest zawsze odpowiednia rozgrzewka przed treningiem, a po wysiłku rozciąganie i masowanie. W niektórych przypadkach sprawdzają się metody schładzania mięśni przy pomocy zimnych okładów lub rozgrzewania w ciepłej kąpieli (należy to konsultować ze specjalistą). Warto także wprowadzić działania profilaktyczne: zadbać o ogólną sprawność fizyczną i prawidłową wagę, odpowiednio nawadniać organizm wodą i dostarczać mu składników ważnych dla funkcjonowania układu mięśniowego i nerwowego. W przypadku skurczów łydek należy też starannie dobierać obuwie.
Redakcja
