Pocenie się jest konieczne dla poprawnej termoregulacji naszego ciała i chroni nas przed przegrzaniem.

Jednak nie każdy człowiek w podobnych warunkach poci się w takim samym stopniu. Co się na to składa? Dlaczego jedni pocą się bardziej, a drudzy znacznie mniej intensywnie?

Pocenie się – co wpływa na jego intensywność?

Głównymi czynnikami wpływającymi na intensywność pocenia się (jednego z mechanizmów termoregulacji) są wysoka temperatura i aktywność fizyczna. W komfortowych warunkach ciało każdego z nas nieustannie emituje pewne niewielkie ilości potu (aktywność gruczołów utrzymuje się na poziomie 5%), który chroni i nawilża skórę. Pod wpływem odpowiedniego bodźca jego produkcja ulega znacznemu przyspieszeniu – może się to dziać na skutek wysokiej temperatury (powyżej 30 stopni), stresu czy wysiłku. W procesie termoregulacji zachodzi poszerzanie i zwężanie się naczyń krwionośnych. Gdy naczynia rozszerzają się, nadmiar ciepła jest efektywniej oddawany do otoczenia. Wydzielany przez gruczoły pot odparowując, przyspiesza odbieranie ciepła z powierzchni skóry.

Intensywność pocenia się zależy nie tylko od temperatury, ale również wielu innych czynników. Poniżej najważniejsze z nich.

• Ilość tkanki tłuszczowej
  Tkanka tłuszczowa utrudnia oddawanie ciepła przez organizm, tworząc swoistą „izolację”. Z tego powodu potrzeba zdecydowanie większej ilości potu, aby skutecznie przywrócić ustrojowi optymalną temperaturę. W dodatku każdy kilogram masy ciała więcej oznacza dodatkowe 4,184 kJ emitowanej energii cieplnej (w tanie spoczynku)[1]. Nadmiar ciepła wynikający z tej energii musi zostać oddany do otoczenia, co poprzez dodatkową warstwę tłuszczu jest znacznie utrudnione. Podczas wysiłku metabolizm potrafi wzrosnąć nawet 100-krotnie, co przekłada się również na nawet dwudziestokrotne zwiększenie ilości emitowanego ciepła. Każdy zbędny kilogram to zatem mnóstwo dodatkowej pracy dla układu odpowiedzialnego za termoregulację (a więc również obfitsze pocenie się).
• Płeć
  Mężczyźni mają większą skłonność do wytwarzania potu podczas intensywnej aktywności fizycznej. Zarówno ci regularnie uprawiający sport, jak i prowadzący tryb życia. W badaniu wykonanym przez naukowców z Wydziału Fizjologii Uniwersytetu w Pretorii dobrano starannie dwie grupy mężczyzn i kobiet o podobnej wydolności fizycznej i budowie. Obie grupy wykonywały przez 90 minut ćwiczenia, wymagające od nich podobnego wysiłku fizycznego. U kobiet odnotowano utratę średnio 0,57 litra potu, w porównaniu do 1,2 litra u mężczyzn[2]. Istnieje kilka przyczyn takiego stanu rzeczy. Mężczyźni mają mniej gruczołów potowych, ale produkujących większe ilości potu. Dodatkowo większa ilość tkanki mięśniowej u mężczyzn oraz większa masa ciała, wpływają także na większą produkcję ciepła podczas wysiłku, które wymaga wydalenia poza organizm. Do większej potliwości w porównaniu z kobietami przyczyniają się też u panów męskie hormony płciowe.
• Kondycja fizyczna
  Na intensywność pocenia się podczas wysiłku fizycznego wpływa również stopień wytrenowania – i to odwrotnie, niż można by się spodziewać! Osoby bardziej wysportowane mają skłonność do większej produkcji potu już od samego początku, co jest związane z lepszą adaptacją organizmu do wysiłku[3]. Intensywna praca gruczołów potowych pozwala na dłuższy i bardziej forsowny wysiłek bez obaw o przegrzanie organizmu.
• Wiek
  Wraz ze starzeniem się organizmu, spadają jego zdolności do adaptacji do wysiłku, w tym również termoregulacji. Gruczoły potowe reagują słabiej na wysiłek i temperaturę, a same gruczoły ekrynowe ulegają degradacji[4]. W okresie dojrzewania u mężczyzn bardzo aktywne są również apokrynowe gruczoły potowe, choć nie biorą one bezpośrednio udziału w termoregulacji organizmu[5].
• Rasa
  Przeprowadzone badania wykazują, że ludzie o ciemnej karnacji skóry pocą się mniej, np. podczas ekspozycji na wysokie temperatury. Najprawdopodobniej, z uwagi na zamieszkiwanie osób z ciemną karnacją w najcieplejszych regionach Ziemii (lub pochodzenie ich przodków z tych obszarów), wynika to z ich adaptacji do upałów oraz grubszej skóry, choć nie udało się znaleźć różnic w rozmieszczeniu gruczołów potowych [6].
• Genotyp
  Wzmożona potliwość może mieć również podłoże genetyczne – wówczas najczęściej jest ona stwierdzana w dzieciństwie lub w okresie dorastania i dotyczy ograniczonej okolicy, np. pach, dłoni czy podeszw stóp [7].
• Rodzaj wykonywanego treningu
  Podczas treningów o wysokiej intensywności (HIIT) wytwarza się o wiele więcej potu niż podczas umiarkowanego, długotrwałego wysiłku. Różnice potrafią sięgać nawet ponad 100% w produkcji potu na minutę [8].

Co tracimy razem z potem?

Pot nie składa się tylko z wody, ale również zawiera w sobie szereg cennych elektrolitów, których utrata może wpływać na funkcjonowanie organizmu. Dlatego podczas treningu i upałów należy uzupełniać nie tylko wodę, ale również minerały, takie, jak sód, potas, wapń, magnez i chlor[9]. Samą wodą nie jesteśmy w stanie szybko i efektywnie uzupełnić substancji wydalanych wraz z potem z organizmu. Warto o tym pamiętać i sięgać po specjalne napoje izotoniczne lub suplementy zawierające sód, potas, a najlepiej także wzbogacone glukozą i witaminą C. To szczególnie ważne, jeśli podejmujesz wysiłek trwający ponad 90 minut. 

Redakcja

[1] Termoregulacja organizmu człowieka i obciążenie termiczne prof. dr hab. med. Mieczysław Krause

https://studylibpl.com/doc/1482035/1-termoregulacja-organizmu-cz%C5%82owieka-i-obci%C4%85%C5%BCenie-termiczne

[2]https://www.researchgate.net/publication/6850678_Gender_Differences_in_the_Sweat_Response_During_Spinning_Exercise
[3] https://link.springer.com/article/10.1007/s00421-003-0968-2

[4] https://journals.physiology.org/doi/abs/10.1152/jappl.1987.63.3.1089

[5] https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.1.7.1.

[6] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6869514/

[7] https://diag.pl/pacjent/nadmierna-potliwosc-przyczyny-te-badania-pomoga-w-diagnozie/

[8] https://www.scielo.br/j/rbme/a/rXWPYqNrk9tfxG565ZCLTCj/abstract/?lang=en

[9] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20175429/