W kontekście wspomagania naszej odporności najczęściej mówi się o witaminie C.

W przyrodzie jest jednak dużo interesujących składników roślinnych, które mają udowodniony, pozytywny wpływ zarówno na działanie układu odpornościowego człowieka jak i na ogólną kondycję organizmu, działając np. przeciwstarzeniowo. Przyjrzyjmy się kilku najciekawszym z nich.

Składniki roślinne, które pozytywnie działają na naszą odporność i chronią komórki, najczęściej mają właściwości antyoksydacyjne (są przeciwutleniaczami). Dlaczego to tak ważne dla naszego systemu immunologicznego? Naturalne przeciwutleniacze zapobiegają uszkodzeniom komórek przez wolne rodniki. Prawidłowe działanie układu odpornościowego w ogromnym stopniu zależy od komunikacji międzykomórkowej i każde zmiany w systemach sygnalizacyjnych (np. przez wolne rodniki) powodować może nieodpowiedni dobór odpowiedzi immunologicznej. Organizm może walczyć za słabo, a czasem też zbyt mocno, co także może mieć negatywny wpływ na nasze zdrowie. Układ odpornościowy na skutek nadmiernego działania wolnych rodników może negatywnie wpływać też na własne komórki.[1]

Flawonoidy – roślinne przeciwutleniacze

Spośród roślinnych sprzymierzeńców naszej odporności, jedną z najlepiej poznanych grup są flawonoidy. Należą one do polifenoli – fitozwiązków o wysokiej aktywności antyoksydacyjnej, czyli silnych przeciwutleniaczy. Do tej pory opisano i poznano około 4000 związków flawonoidowych, które można spotkać w liściach, kwiatach, owocach i nasionach roślin. Wiele z nich jest barwnikami, którym owoce zawdzięczają intensywne kolory – żółty, czerwony czy granatowy. Szacuje się, że zjadamy około 1 grama flawonoidów dziennie, choć jest to zależne od osobistych preferencji każdego człowieka i dostępu do żywności (wynika to przede wszystkim z tego, jaki udział w naszej diecie mają owoce i warzywa). Bardzo dobrym źródłem flawonoidów są rośliny strączkowe, zawierające izoflawony.[3] Wśród produktów powszechnie spożywanych w naszym kraju znaczącymi źródłami flawonoidów są m.in. cebula, pomidory, papryka, pomidory, jagody, czerwone wino czy kawa. Wiele spośród flawonoidów (np. kwercetyna) , reguluje aktywność enzymów wpływających na syntezę prostaglandyn, związków odgrywających ważną rolę w naszym organizmie.

Polifenole – broń roślin w rękach człowieka

Wspomniane flawonoidy należą do szerszej grupy związków chemicznych, którymi są polifenole. Są to roślinne metabolity, które służą roślinom do obrony przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. W skład tej dużej grupy, oprócz flawonoidów wchodzą m.in. taniny, kwasy fenolowe, stilbeny oraz lignany. Można je znaleźć m.in. w malinach, czarnych porzeczkach, czerwonej cebuli, herbacie (kwasy fenolowe), siemieniu lnianym, ziarnach zbóż, kawie (lignany), pestkach winogron, winie (stilbeny), morelach, wiśniach, selerze, soi, cytrusach, cebuli, żurawinie czy jagodach (flawonoidy). Dobroczynne właściwości polifenoli od wieków wykorzystuje medycyna ludowa, a dziś także dietetyka. Polifenole wspierają naszą ochronę przed wpływem wolnych rodników, co może pozytywnie działać na naszą odporność.[5].

Antocyjany – roślinne barwniki przyjazne naszym tętnicom

Antocyjany, należące do polifenoli roślinne barwniki mają działanie. Podobnie jak inne, wspomniane wcześniej składniki roślinne, redukują stres oksydacyjny, co może mieć dobroczynny wpływ na naszą odporność. Antocyjany pomagają też utrzymać w dobrej kondycji nasz układ krążenia. Pobudzają produkcję tlenku azotu w wewnętrznej warstwie tętnic, co wpływa korzystnie na zdolność naczyń do rozszerzania się. Antocyjany mogą mieć też wpływ na ograniczenie przenikania lipoprotein z osocza do ścianek naczyń, zjawiska, które jest jednym z ważnych elementów agregacji płytek w procesie powstawania blaszki miażdżycowej.[6].

Antocyjany występują w kwiatach, liściach, łodygach, a niekiedy także w drewnie roślin. Głównym źródłem pozyskiwania antocyjanów są winogrona. Po tłoczeniu moszczu, w ich skórkach powstaje duża ilość antocyjanów – m.in. dlatego tak bogatym ich źródłem jest czerwone wino. W przypadku świeżych owoców warto pamiętać, że zbyt długie przechowywanie bogatych w antocyjany produktów prowadzi do utraty ich właściwości. Wiąże się to zwykle także ze zmianą koloru barwnika – np. z czerwonego na czerwonobrunatną.[7] Dlatego przechowując dłużej owoce i warzywa, warto zadbać o ograniczenie dostępu tlenu do tych produktów.

Polisacharydy – roślinne wielocukry złożone

Polisacharydy są jednym z głównych prebiotyków, czyli substancji wykorzystywanych przez naszą florę bakteryjną jako źródło paliwa. Człowiek ich nie trawi i nie wchłania, natomiast bakterie żyjące w naszych jelitach – jak najbardziej. A to właśnie żywotność i skład jelitowej flory bakteryjnej w ogromnym stopniu wpływa na funkcjonowanie naszego układu odpornościowego.[8] Pochodzące z alg i roślin polisacharydy wykazują korzystne właściwości biologiczne –, przeciwutleniające i immunoregulacyjne. Dzięki czemu znajdują zastosowanie utrzymaniu dobrej kondycji błony śluzowej żołądka.[9]

Garbniki

Kolejnymi godnymi zainteresowania składnikami pochodzenia roślinnego są garbniki. Również ta grupa zaliczana jest do polifenoli i odpowiada za charakterystyczny, cierpki smak roślin. Znaczące ilości tych substancji można znaleźć m.in. w zielonych i czarnych herbatach (głównie galotaniny, elagotaniny i taninę).[10] Garbniki wpływają na naszą odporność, m.in. poprzez działanie przeciwutleniające .[11]

Glikozydy fenolowe

Fenole i ich pochodne stanowią dość liczną grupę roślinnych składników o właściwościach. Jedną ze szczególnie interesujących grup są glikozydy fenolowe, czyli forma flawonoidów, w której są one powiązane z cukrami. Do tej grupy zalicza się m.in. hesperydyna czy rutyna, powszechnie znane ze wspierania układu odpornościowego, m.in. poprzez uszczelnianie naczyń krwionośnych.[12]

W owocach i warzywach, a także niektórych naparach, można znaleźć całe bogactwo substancji wspomagających naszą odporność. Dlatego to bardzo ważne, by nasza dieta zawierała wiele zróżnicowanych warzyw i owoców. W przypadku szczególnie cennych składników można rozważyć ich suplementację, szczególnie jeśli trudno dostarczyć ich odpowiednią ilość w diecie.

Redakcja

[1] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10343344/

[2] https://www.researchgate.net/publication/333448824_BIOLOGICAL_ACTIVITIES_OF_FLAVONOIDS_AN_OVERVIEW

[3] https://www.ptfarm.pl/pub/File/FP/5_2009/11%20%20flawonoidy.pdf

[4] Flawonoidy w profilaktyce i terapii, str. 376: https://ptfarm.pl/pub/File/FP/5_2009/11%20%20flawonoidy.pdf

[5] http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2014/11/pf_2013_263-266.pdf

[6] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11447078/

[7] http://www.pttz.org/zyw/wyd/czas/2011,%204(77)/024_035_Piatkowska.pdf

[8] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1365-2249.1995.tb03130.x

[9] http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2017/12/pf_2017_196-202.pdf

[10] https://ptfarm.pl/pub/File/wydawnictwa/bromatologia/4_08/Bromat%204%20s.%200976-0980.pdf

[11] https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/abstract/10.1055/s-2007-967167

[12] http://www.npt.up-poznan.net/pub/art_4_19.pdf