W ciągu doby organizm dorosłego człowieka traci ponad 2,5 litra wody. Dla zachowania dobrej kondycji należy koniecznie uzupełniać płyny oraz elektrolity.

Szczególnej troski w zakresie prawidłowego nawodnienia wymagają seniorzy. Ich organizm jest bardziej narażony na utratę płynów i jednocześnie gorzej radzi sobie ze skutkami tego problemu. Zobaczmy jakie są tego przyczyny i jak w starszym wieku skutecznie radzić sobie z utratą wody oraz elektrolitów.

Upały zakłócają mocniej poziom nawodnienia organizmu seniorów

Całkowita ilość wody w organizmie człowieka zmniejsza się wraz upływem lat. Powoduje to, że organizm seniora jest bardziej wrażliwy na niewystarczające uzupełnianie płynów. Warto zauważyć, że mówiąc o tym, w jakim procencie człowiek składa się z wody, zwykle posługujemy się wartościami uśrednionymi dla całego organizmu. Tymczasem ilość wody w poszczególnych organach jest bardzo zróżnicowana, co wpływa też na ich wrażliwość na niewłaściwy poziom nawodnienia i elektrolitów. Badania wskazują, że organizmy małych dzieci i seniorów[1] są najbardziej podatne na skutki braku uzupełniania płynów, a organem szczególnie wrażliwym jest mózg. W przypadku seniorów, typowe objawy nadmiernego ubytku wody i elektrolitów to drażliwość, senność, pogorszenie nastroju a nawet poczucie  dezorientacji.

Upalne lato to trudny okres dla osób starszych. W wysokich temperaturach zapotrzebowanie na płyny wzrasta i konieczne jest ich regularne spożywanie oraz uzupełnianie elektrolitów. Dlatego podczas największych upałów, oprócz normalnego nawodnienia, zaleca się wypijać dodatkową szklankę napoju na każdy stopień powyżej 37 st. C. W Polsce stosunkowo rzadko spotykamy się z takimi temperaturami. Ale powinni o tym pamiętać także seniorzy wybierający się na egzotyczne wakacje do krajów, w których ekstremalne upały latem są codziennością.

Wśród osób powyżej 60. roku życia na nieprawidłowe nawodnienie może w istotnym stopniu wpływać także słabsze odczuwanie pragnienia niż u osób młodszych[2]. Wg aktualnej wiedzy naukowej, ma to związek z zakłóceniami funkcjonowania ośrodka kontrolującego pragnienie, umiejscowionego w podwzgórzu. Powinni mieć to na uwadze opiekunowie osób w podeszłym wieku: seniorzy często sami nie sięgają odpowiednio często po napoje, ani też nie proszą o nie. Warto im o tym przypominać i wdrażać nawyk częstego „popijania” niewielkich ilości płynów (to lepsza strategia nawadniania niż wypijanie jednorazowo dużych ilości).

Słabsza wydajność nerek seniorów obniża nawodnienie organizmu

Ważną rolę w gospodarce wodnej organizmu odgrywają nerki. Ich kondycja wraz z wiekiem jednak ulega niestety pogorszeniu. Nerki osób w podeszłym wieku mają zmniejszoną zdolność do zagęszczania moczu i zatrzymywania wody. Utratę wody może potęgować występowanie dolegliwości wymagających przyjmowania środków moczopędnych. W takich sytuacjach trzeba dbać jeszcze bardziej o prawidłowe nawodnienie seniora.

Prawidłowa praca nerek ma ogromny wpływ na poziom elektrolitów w organizmie. W zależności od poziomu sodu, potasu, wapnia i fosforu w ustroju, nerki mogą zwiększać lub zmniejszać wydalanie tych składników z moczem. Mechanizmem, który się do tego przyczynia jest resorpcja moczu pierwotnego przez kanaliki nerkowe, pozwalająca na powtórne wchłonięcie do organizmu pożytecznych substancji. W przypadku pogorszenia działania nerek, może dochodzić do zaburzeń równowagi elektrolitowej. Dlatego też okresowe kontrolowanie prawidłowego działania tego narządu jest równie ważne dla utrzymania odpowiedniego poziomu elektrolitów u seniorów, jak dbałość o ilość spożywanych płynów. Wydolność nerek można ocenić m.in. na podstawie współczynnika przesączania kłębuszkowego (GFR). Opisuje on ilość osocza przefiltrowanego w określonym czasie (ml/min) przez kłębuszki nerkowe do moczu pierwotnego. Współczynnik GFR, wynoszący u zdrowych dorosłych w zależności od płci ok. 120 ml-130 ml/min/1,73 m2  obniża się po 40. roku życia, by ulegać redukcji o około 8 ml/min/1,73 m2 co kolejne 10 lat.[3] Jednak na wartość współczynnika GFR, obrazującego kondycję nerek, duży wpływ może mieć nasz tryb życia. Zbyt duża masa ciała, nieprawidłowe ciśnienie czy palenie papierosów mogą niekorzystnie wpłynąć na działanie nerek.[4]

Stosunkowo częściej występujące w podeszłym wieku problemy z kontrolą nad oddawaniem moczu mogą także źle odbić się na dziennym spożyciu wody. Obawa przed zbyt częstym korzystaniem z toalety, zwłaszcza poza domem, często powstrzymuje seniorów przed piciem odpowiedniej ilości płynów.

Elektrolity – istotny składnik prawidłowego nawodnienia u seniorów

Podatność organizmu seniora na utratę wody to także większe ryzyko zmniejszenia poziomu elektrolitów, które tracimy wraz z potem oraz moczem. Od odpowiedniej ilości m.in. sodu, potasu, czy magnezu zależy prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, mięśni i nerek. Na utratę elektrolitów jesteśmy szczególnie narażeni podczas intensywnej aktywności fizycznej, wysokich temperatur oraz byt częstego oddawania moczu. Oprócz uzupełniania płynów w utrzymaniu prawidłowej równowagi elektrolitowej pomocna może być suplementacja. Preparaty bogate w elektrolity pomagają równoważyć straty spowodowane także m.in. aktywnością fizyczną podczas wysokich temperatur. Warto też w przypadku seniorów monitorować regularnie stan nerek oraz poziom składników mineralnych w organizmie. Nawet jeśli nasze ciało nie przypomina nam zbyt natarczywie o upływie lat, trzeba pamiętać o zdrowym rozsądku oraz ograniczeniach, jakie pojawiają się wraz z wiekiem. Unikanie zbyt obciążającej aktywności fizycznej i nadmiernej ekspozycji na słońce w czasie upałów oraz spożywanie odpowiedniej ilości płynów może ochronić nas przed kłopotami. Bardzo ważne, jest zwłaszcza pamiętanie o regularnym piciu napojów, zanim dopadnie nas silne pragnienie. Przydatne może być stosowanie alarmów lub aplikacji przypominających o konieczności wypicia kolejnej szklanki płynu.

Redakcja

1. https://karger.com/anm/article/70/Suppl.%201/30/42512/Effects-of-Dehydration-on-Brain-Functioning-A-Life
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11528342/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2901622/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2901622/