Zdrovit - Co osłabia naszą pamięć i koncentrację?

Co osłabia naszą pamięć i koncentrację?

7.07.2022
Zdrovit

Z dobrą pamięcią jest jak z pieniędzmi, które co prawda szczęścia nie dają, ale bardzo ułatwiają jego osiągnięcie. Świetna pamięć nie gwarantuje najlepszych wyników w edukacji ani w pracy zawodowej.

Nie jest też dowodem na wysoką inteligencję. Jednak posiadanie dobrej pamięci bardzo zwiększa szanse życiowe – pomaga się efektywnie uczyć, opanowywać nowe umiejętności, zdawać egzaminy lub analizować lepiej zebrane informacje. Przyjrzymy się czynnikom, którą mogą zaburzać zdolność zapamiętywania i koncentracji.

Lutropina – hormon, który nie sprzyja pamięci

Hormony to substancje, które regulują funkcjonowanie ludzkiego organizmu poprzez aktywację lub dezaktywację różnych mechanizmów komórkowych w narządach i tkankach. Z gruczołów zwanych dokrewnymi, hormony trafiają do krwioobiegu i docierają do miejsca, w którym rozpoczynają działanie. Część hormonów ma istotny wpływ na naszą pamięć. Szczególnie ciekawy jest negatywny wpływ na ludzką pamięć lutropiny(1), którą wydziela przedni płat przysadki mózgowej. Australijscy naukowcy dowiedli najpierw, że wyższe stężenie tego hormonu osłabia pamięć u mężczyzn powyżej 65. roku życia. Dociekliwość badaczy poszła jeszcze dalej, czego efektem było odkrycie, że wysoki poziom lutropiny wpływa negatywnie także na zdolność zapamiętywania u młodszych mężczyzn, choć w stopniu o wiele łagodniejszym. O ilości lutropiny w organizmie decyduje m.in. stężenie testosteronu i progesteronu. Ich wysoki poziom hamuje wydzielanie lutropiny.

Stężenie lutropiny wzrasta także u pań, zwłaszcza w okresie okołoowulacyjnym. I choć brakuje badań, które jednoznacznie dowodziłyby osłabienia pamięci z tego powodu, naukowcy zauważają pojawiające się w tym okresie problemy związane z osłabieniem koncentracji i pamięci deklaratywnej (2), odpowiedzialnej m.in. za zapis w naszym mózgu wiedzy nabytej. U pań odnotowuje się stale podwyższony poziom lutropiny po przejściu menopauzy.

Podwyższony poziom lutropiny może być też związany z insulinoodpornością(3). Istotą tego zjawiska jest obniżona wrażliwość mięśni, narządów i innych tkanek organizmu na działanie insuliny, hormonu wydzielanego przez trzustkę i odpowiedzialnego za transport glukozy z krwi do komórek. Zakłócenia pomiędzy prawidłowym stężeniem insuliny a lutropiny mogą wpływać na pogorszenie pamięci i koncentracji.

Długi i głęboki sen to zdrowie i dobra pamięć

Pogorszenie jakości snu jest znakiem naszych czasów. Stres, zmniejszenie ilości oraz nieregularność wypoczynku nocnego, wysokie tempo pracy, wpatrywanie się w ekrany LED do późna w nocy – to wszystko sprawia, że śpimy po prostu źle.

Długość snu zmienia się wraz z wiekiem, choć stabilizuje się około 18. roku życia i dorośli ludzie śpią średnio od 7 do 9 godzin. W tym czasie mózg porządkuje informacje zebrane w ciągu dnia. Dodatkowo odpoczynek pozwala zregenerować się naszemu układowi nerwowemu. Sen dzieli się na dwie przeplatające się fazy: głęboką i płytką. Nawet odpowiednia długość spoczynku nocnego, przy zakłóceniu fazy snu głębokiego, skutkuje pogorszeniem pamięci i koncentracji, czego dowodzą badania naukowców z Netherlands Institute of Neuroscience w Amsterdamie(4). Stąd wniosek, że ważna jest nie tylko długość snu, ale także jego jakość.

Zbyt krótki sen może przynieść katastrofalne skutki w ciągu dnia. Trudności z zapamiętywaniem
i koncentracją, rozdrażnienie, spadek nastroju to wystarczająco długa lista, aby zepsuć nam humor. Reakcje człowieka niewyspanego podobne są do tych, jakie towarzyszą zażywaniu środków psychoaktywnych: tracimy zdolność do trzeźwej oceny sytuacji, zdolności motoryczne ulegają upośledzeniu, spada też zdolność koncentracji. Badacze dowiedli, że po 17 godzinach bez snu nasza czujność i szybkość reakcji jest taka sama jak u człowieka, którego stężenie alkoholu we krwi wynosi 0,5 promila (5).

Alkohol źle wpływa na jakość snu i pamięć

Alkohol to środek psychoaktywny, który zakłóca sen, a przez to źle wpływa na naszą zdolność koncentracji. Choć osobom zdrowym, nieuzależnionym pozwala zasnąć szybciej, to zmniejsza ilość snu w fazie REM(6) (głębokiej), kiedy śnimy i regenerujemy się. Pijąc do poduszki pozbawiamy się zatem nie tylko snów, ale także przywrócenia pełnego potencjału mózgu. Znajdziemy jednak też przykłady badań, których zaskakujące wyniki mogą podważyć nasze wcześniejsze wnioski i trochę „namieszać nam w głowie”. Uniwersytet w Exeter w Wielkiej Brytanii przeprowadził testy naukowe, które pokazały, że konsumpcja alkoholu pomagała uczestnikom skutecznie zapamiętać nowe informacje, gdy… wypili drinka po zakończeniu nauki. Eksperyment polegał na porównaniu testów pamięciowych przeprowadzonych w dwóch grupach. W pierwszej znalazły się osoby, które po przyswojeniu nowych informacji napiły się alkoholu, zaś w drugiej te, które nie mogły tego zrobić. Testy przeprowadzone na drugi dzień dały wygraną… pijącym do poduszki. Naukowcy tłumaczyli wyniki faktem, że wypity alkohol zmniejsza zdolność do zapamiętywania nowych informacji, ułatwiając tym samym zapamiętanie danych przyswojonych przed jego wypiciem(7). Uczestnicy badania, którzy nie pili alkoholu kontynuowali zatem „obciążanie” mózgu kolejnymi danymi, podczas gdy ich koledzy z pierwszej grupy zakończyli swój dzień nauki na informacjach zapamiętanych przed wypiciem drinka.

Większość badań pokazuje jednak negatywny związek alkoholu z pamięcią. Jest to szczególnie zauważalne w dłuższym okresie czasu. Nadużywanie alkoholu przyspiesza problemy z pamięcią w późnym wieku nawet o sześć lat, a szczególnie silnie jest powiązane z przypadkami wczesnej demencji(8), czyli występującej u osób poniżej 65 roku życia. Prawdopodobieństwo tych zaburzeń wzrasta dodatkowo, gdy do alkoholu dochodzą inne substancje, które toksycznie działają na komórki mózgowe. Przestają one prawidłowo funkcjonować wskutek zaburzenia połączeń nerwowych. Sprawia to, że pamięć zostaje upośledzona.

Papieros – czy warto go zapalić dla lepszej koncentracji?

Papierosy to kolejna używka, która wciąż cieszy się popularnością pomimo wielokrotnie udowodnionego destrukcyjnego wpływu na nasze zdrowie. Podobnie jak alkohol w małych dawkach, może czasem dawać poczucie odprężenia i lepszego funkcjonowania. U palacza, nikotyna w ciągu zaledwie dziesięciu sekund dociera do mózgu, by w pierwszej chwili pozytywnie wpłynąć na nasz nastrój i koncentrację. Niestety jest to efekt krótkotrwały, a palenie większej ilości papierosów, by ten efekt podtrzymać, może doprowadzić do katastrofy. O złym wpływie palenia tytoniu na cały ludzki organizm powstały setki prac naukowych. Wspomnijmy może choćby badania King’s College w Londynie. Uczeni przebadali blisko 9 tysięcy osób w wieku powyżej 50 lat, u których występowały czynniki tzw. ryzyka sercowo-naczyniowego, do których należy m.in. palenie tytoniu. Testy przeprowadzone w odstępach kilku lat nie pozostawiały wątpliwości – palenie znacznie osłabia pamięć i zdolności intelektualne(9). Ta sama nikotyna, która na chwilę przynosi dobre samopoczucie, w dłuższej perspektywie zwęża naczynia krwionośne, zmniejsza dopływ krwi do mózgu i osłabia naszą pamięć. Druga smutna informacja jest tak, że niektóre badania sugerują, iż rzucanie nałogu niestety także osłabia naszą koncentrację(10). Wniosek jest jeden: nie warto palić papierosów.

Zdrowy tryb życia – sposób na dobrą pamięć i koncentrację

Najprostsze sposoby mogą być najlepsze. Tak bywa ze zmianą stylu życia. Odpowiedni balans między pracą, wypoczynkiem i snem może poprawić nasze zdolności koncentracji i zapamiętywania. Dobry i odpowiednio długi sen działa cuda. Spróbujmy wyrobić w sobie nawyk kładzenia się do łóżka o stałych porach. Przynajmniej godzinę przed snem, zrezygnujmy z urządzeń z ekranami ciekłokrystalicznymi, a zastąpmy je ciekawą lekturą. Oprócz snu zadbajmy o swoją kondycję. Ruszajmy się – nawet spacer z psem będzie świetną okazją do zbudowania lepszej formy. Cztery razy w tygodniu dowolna aktywność fizyczna w wymiarze 30 minut pozwoli nam zredukować zły wpływ siedzącego trybu życia.

Istotne jest też zdrowe odżywianie. Prawidłowa masa ciała, odporność, niski poziom cholesterolu to tylko niektóre plusy wynikające z dobrze dobranej diety. W naszym jadłospisie uwzględniajmy produkty, które mogą wspierać naszą zdolność do koncentracji i pamięć. Należą do nich m.in. ryby, orzechy, jaja, gorzka czekolada produkty zbożowe i kakao. Unikajmy soli, alkoholu, papierosów. Przy pomocy rozsądnej suplementacji możemy też dostarczyć naszemu organizmowi składniki, które trochę trudniej jest wprowadzić do posiłków. Przykładem może być ekstrakt z miłorzębu japońskiego (Ginkgo biloba), który będzie szczególnie pomocny osobom starszym w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania mózgu. Koncentrację, dzięki zmniejszeniu uczucia znużenia i zmęczenia, mogą poprawiać też przyjmowane w długim okresie preparaty zawierające magnez z witaminą B6.

Redakcja

ginkgo biloba pamięć pamięć i koncentracja schorzenia senior zdrowie

Poprzedni artykuł Następny artykuł