Zdrovit - Czy właściwe pH jest takie samo w całym ludzkim organizmie?

Czy właściwe pH jest takie samo w całym ludzkim organizmie?

7.07.2022
Zdrovit

„Odczyn pH” to termin, z którym stykamy się najczęściej w szkole na lekcjach chemii lub w reklamach telewizyjnych. Słyszymy głos lektora mówiącego o tym, jak ważne jest prawidłowe pH jamy ustnej lub skóry głowy.

Czym jest właściwie to tajemnicze pH? Co oznacza jego „prawidłowy poziom”? Czy dla całego organizmu jest on taki sam?

Co to jest pH?

Termin pH (z łac. Pondus Hydrogenii) wprowadził do świata nauki w 1909 roku duński biochemik – Soren Sorensen. Wskaźnik opisuje stopień kwasowości roztworów na 14-punktowej skali. Roztwory o wartości pH wynoszącej od 0 do 7 są określane jako kwaśne. Roztwory o pH równym 7 są definiowane jako neutralne, a powyżej 7 – jako zasadowe. Przykładem roztworu neutralnego (obojętnego) jest woda. Stopień kwasowości jest ważny nie tylko dla ludzkiego organizmu, ale dla wszelkich form życia na naszej planecie. Reguluje wiele istotnych procesów chemicznych, jak choćby tych z udziałem enzymów trawiennych, których aktywność zależy od odpowiedniego stopnia kwasowości środowiska, w którym działają[1].

Organizm człowieka nie ma jednej stałej wartości pH, ale medycyna jest w stanie wskazać dla różnych części naszego ciała optymalny stopień kwasowości. Sprawdźmy, jakie powinno być prawidłowe pH dla skóry twarzy i głowy, stref intymnych, jamy ustnej oraz dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Co się dzieje, gdy pH w tych obszarach naszego organizmu odbiega od normy?

Skóra chroni nas najlepiej przy kwaśnym odczynie

Skóra chroni narządy wewnętrzne przed bezpośrednim kontaktem ze środowiskiem. Jej warstwa zewnętrzna różni się stopniem grubości, nawodnienia oraz temperaturą w zależności od części ciała. Prawidłowe pH skóry mieści się w zazwyczaj w przedziale pomiędzy 5,4 a 5,9, choć jest to wartość modelowa, przyjmowana dla skóry z obszaru przedramienia u mężczyzn rasy kaukaskiej[2]. Odchylenia od normy są rzeczą jak najbardziej naturalną, jeśli kryją się za nimi cechy biologiczne np. wiek, płeć oraz pigmentacja skóry[3]. Odczyn pH skóry u dzieci jest zwykle wyższy niż u osób dorosłych. U noworodków wynosi on od 6,11 do nawet 7,5 – czyli może być zbliżony do neutralnego pH. Odczyn skóry człowieka zwykle stabilizuje się po okresie dojrzewania, choć moment ten nie jest jednoznacznie określony i zależy także od cech indywidualnych[4]. Wraz z wiekiem pH jednak ponownie wzrasta. To z kolei efekt starzenia się skóry, który to proces przyspiesza po 50. roku życia[5]. Odczyn pH będzie także różnił się w zależności od obszaru skóry, w którym go sprawdzamy. Wyższe pH będzie np. na skórze pod pachami [6].

Utrzymanie pH na poziomie gwarantującym lekko kwaśny odczyn skóry:

pomaga utrzymać na jej powierzchni płaszcz ochronny, którego kwaśne środowisko utrudnia namnażanie szkodliwych bakterii oraz zwiększa aktywność białek i lipidów o działaniu bakteriobójczym;
ułatwia złuszczanie skóry oraz gojenie ran.

Zaczerwieniona lub sucha skóra może (ale oczywiście nie musi) świadczyć o podwyższonym pH. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele, jednak do najpopularniejszych można zaliczyć:

zbyt intensywne wydzielanie sebum przez gruczoły łojowe w wyniku zakłóceń w gospodarce hormonalnej organizmu (np. trądzik),
nadmierna ekspozycja skóry na słońce,
zbyt częste mycie skóry i dodatkowe wzmacnianie negatywnych efektów przez nieodpowiedni dobór kosmetyków oraz twardą wodę,
nadmierne pocenie się,
nadużywanie żelów antybakteryjnych,
zanieczyszczenie powietrza,
obecność w diecie dużej ilości kawy, produktów pszennych, napojów gazowanych i mięsa a niewielka owoców i warzyw.

Wysokie pH sprzyja łupieżowi

Normą dla skóry głowy jest pH 5,5. Warto jednak zwrócić uwagę, że łodyga włosa ma pH kwaśniejsze i wynosi ono 3,6[7]. Przyczyną nieprawidłowego odczynu skóry owłosionej na głowie są najczęściej nieodpowiednie kosmetyki przeznaczone do codziennej pielęgnacji lub farbowania włosów. Kolejnym powodem może być zła dieta oraz zbyt mała ilość wypijanej wody. Nie można także ignorować środowiska, w jakim żyjemy. Nie tylko pora roku ma wpływ na skórę naszej głowy, ale także jakość powietrza, którym oddychamy. Częstym symptomem zmiany pH skóry głowy na odczyn mniej kwaśny jest suchość i porowatość włosów, ich przetłuszczanie się, łupież oraz podrażnienia. Przywracanie odpowiedniego pH wiąże się najczęściej ze staranniejszym doborem kosmetyków (zwłaszcza szamponów) i rezygnacją ze zbyt częstego mycia głowy. Zaleca się stosowanie szamponów, które wg deklaracji producenta mają neutralne pH. Warto przy kłopotach z włosami stosować szampony dla dzieci, które są delikatniejsze. Problematycznym składnikiem kosmetyków do mycia włosów jest SLS (Sodium Lauryl Sulfate) czyli laurylosiarczan sodu, dzięki któremu szampon się dobrze pieni i szybko usuwa zanieczyszczeń. Zbyt intensywny kontakt z SLS może wywoływać osłabienie hydrolipidowej bariery naskórka[8].

Jeśli chcemy utrzymać prawidłowe pH skóry głowy, nie używajmy do jej mycia zbyt gorącej wody (idealnie jeśli ma temperaturę ok. 38^oC) oraz unikajmy bezpośredniego nanoszenia szamponu na włosy. Lepiej wcześniej rozcieńczyć kosmetyk wodą, a po myciu zawsze starannie go spłukać. Pośpiech sprawia, że często korzystamy z suszarki, ale najlepiej dla włosów, jest pozwolić im po prostu wyschnąć.

Kobieca strefa intymna – wzrost pH to większe ryzyko infekcji

Kobiece sfery intymne to obszar ludzkiego ciała, w przypadku którego zaburzenie prawidłowego pH niesie szczególnie nieprzyjemne skutki. Odczyn pH pochwy u kobiet w wieku rozrodczym powinien mieć charakter kwaśny, najlepiej o wartościach pomiędzy 3,8 a 5.0 [9]. Wzrost pH oznacza wyższe ryzyko infekcji intymnych.

Co powoduje wzrost pH pochwy? Może wiązać się to z wiekiem. Z przyczyn naturalnych kobiety po menopauzie mają wyższe pH pochwy, co powoduje, że właśnie ta grupa pań jest bardziej narażona na infekcje intymne.

Przyczyną problemów może być też niewłaściwy dobór kosmetyków do higieny intymnej, jak również efekt nieostrożnego korzystania z takich miejsc jak basen, sauna czy jacuzzi. Kolejną przyczyną zmiany pH mogą być również zabiegi ginekologiczne oraz przyjmowanie środków antykoncepcyjnych [10]. U kobiet w ciąży odczyn pH w pochwie także ulega podwyższeniu, co sprzyja infekcjom intymnym.

Do czynników wpływających niekorzystnie na pH pochwy należą też problemy diabetologiczne. Niektóre badania wskazują, że cukrzyków komórki nabłonka wyściełającego pochwę i srom są bardziej podatne na przyleganie i wzrost drożdżaków [11].

Zachowanie właściwej flory bakteryjnej i kwaśnego pH jest możliwe dzięki obecności w pochwie bakterii kwasu mlekowego. Spadek ich liczby oznacza zmniejszenie kwasowości w okolicach intymnych i skutkuje z kolei namnożeniem mikroorganizmów wywołujących infekcje bakteryjne i grzybicze. Sposobem na zmniejszenie ryzyka infekcji w czasie zwiększonej podatności na zmiany pH (np. ciąża, menopauza, zabiegi ginekologiczne) jest przyjmowanie probiotyków m.in. z pałeczkami kwasu mlekowego[12]. Warto też sięgnąć po wyroby medyczne, które zawierają składniki wpływające na odczyn pH oraz wspierające rozwój prawidłowej flory bakteryjnej (np. inulinę, witaminę C). Można też zmniejszać ryzyko infekcji intymnych poprawiając nawilżenie pochwy – pomocne będą tu szczególnie kwas hialuronowy i witamina E.

Ślina – nasza naturalna ochrona przed próchnicą

Jama ustna to kolejne miejsce na mapie ludzkiego ciała, które często kojarzone jest z pojęciem prawidłowego pH. O odczynie decyduje tu ślina, której uśrednione pH wynosi 6,7, czyli jest zbliżone do neutralnego[13]. W jamie ustnej zmiana odczynu na kwaśny oznacza kłopoty. Środowisko o niskim pH sprzyja rozwojowi bakterii niszczących szkliwo i wywołujących próchnicę.

Istotną rolę w utrzymaniu prawidłowego pH jamy ustnej odgrywa dieta. Powinniśmy unikać napojów gazowanych oraz słodyczy, które są znakomitą pożywką dla bakterii. Należy także zadbać o dostarczanie organizmowi odpowiedniej dawki wody w ciągu doby, co wspomaga m.in. wydzielanie śliny, wpływającej na poziom pH w ustach i wspomagającej usuwanie resztek pokarmu z przestrzeni między zębami. Ślina w 99% składa się z wody. W ciągu doby organizm wytwarza jej ok. 500 ml, z czego około połowa odpowiada wydzielaniu spoczynkowemu, reszta to odpowiedź na bodźce (np. jedzenie) [14].

Po jedzeniu najlepiej sięgnąć najpierw po gumę do żucia, a dopiero potem po szczoteczkę do zębów. To ważne szczególnie jeśli jedliśmy kwaśne produkty (np. owoce cytrusowe) ponieważ mogą one rozmiękczać szkliwo. Intensywne czyszczenie zębów w kwasowym środowisku (zwłaszcza przy użyciu twardej szczotki) może prowadzić do mikrouszkodzeń szkliwa.
Zanim przystąpimy do szczotkowania uzębienia pozwólmy zatem zadziałać ślinie, która ma właściwości bakteriobójcze oraz przywraca neutralne pH w jamie ustnej. Sprzyja też procesowi remineralizacji szkliwa, oraz rozpuszcza cukry[15].

Układ pokarmowy – przykład zróżnicowanych wartości pH

Jama ustna to początek układu pokarmowego. Spójrzmy jak wygląda rozkład pH w dalszych jego częściach. Jak wspomnieliśmy pH jamy ustnej wynosi ok. 6,7. W przełyku przyjmuje wartość 5, aby w żołądku, do którego trafia rozdrobniony pokarm obniżyć się do poziomu 1-2.[16] Dzieje się tak za sprawą soku żołądkowego. Wydzielany w ilości ok 2,5 litra na dobę, aktywuje enzymy trawiące i zawiera kwas solny. Nie nieszczy ścian żołądka, dzięki funkcjonowaniu bariery ochronnej w postaci błony śluzowej. W dwunastnicy, będącej początkiem jelita cienkiego pH wzrasta do 8, aby zneutralizować kwaśną treść pokarmową wydzielanym sokiem jelitowym. W jelicie czczym, krętym oraz jelicie grubym i odbytnicy poziom pH zachowuje podobne wartości, osiągając maksymalnie wartość pH 7,5. [17]

Poziom pH nie jest jednolity w naszym organizmie i różnicuje się nawet w różnych obszarach i odcinkach poszczególnych układów. Czasem potrzebne jest środowisko bardziej kwasowe (np. w strefach intymnych), a innym razem neutralne (np. w jamie ustnej). Zawsze warto zadbać o prawidłowe pH dla danego obszaru naszego organizmu, ponieważ pozwala to cieszyć się lepszym zdrowiem.

Redakcja

infekcje intymne kobieta zdrowie

Poprzedni artykuł Następny artykuł