Zdrovit - Bóle stawów u osób w podeszłym wieku

Bóle stawów u osób w podeszłym wieku

29.03.2023
Zdrovit

Bóle stawów to dolegliwość, która obniża poziom życia – ogranicza mobilność i utrudnia wykonywanie codziennych obowiązków domowych i zawodowych.

Bolesny kłopot ze stawami może pojawić się u osób w każdym wieku, choć największy odsetek osób zmagających się z tego typu problemami stanowią osoby starsze. Czy ból stawów u seniora to „norma”?

W przypadku zwyrodnień, bóle stawów pojawiają się wskutek zniszczenia chrząstki pokrywającej powierzchnię kości oraz osłabienia amortyzacji i stabilizacji stawów. W efekcie tych zjawisk, na pewnym etapie życie może najpierw pojawić się dyskomfort, a potem bóle, obrzęki oraz stany zapalne. Szczególnie narażone na problemy są stawy kolanowe i biodrowe. Ból może pojawić się także ze strony struktur okołostawowych: mięśni, więzadeł oraz ścięgien – wywołując ich przykurcze.

Dlaczego z wiekiem nasze stawy działają gorzej?

Problemy ze stawami mogą dotyczyć osób w każdym wieku, ale ich częstotliwość wzrasta wraz ze starzeniem się organizmu. Oprócz „zużycia się” stawów (czyli pogorszenia kondycji chrząstki, chroniącej przesuwające się powierzchnie stawowe) zaczynamy też odczuwać negatywne skutki zmniejszania się elastyczności ścięgien i spadku masy mięśniowej. Mięśnie, kości, ścięgna, chrząstki i stawy tworzą złożony system podtrzymywania ciała. Osłabienie jednego elementu tego systemu (np. mięśni) powoduje pogorszoną amortyzację obciążeń pozostałych – m.in. stawów, ale i kręgosłupa. To właśnie duże obciążenia są ważnym czynnikiem zwiększającym ryzyko pojawienia się bólów stawowych – dlatego tak ważna jest dbałość o kondycję mięśni i ścięgien oraz zachowanie prawidłowej masy ciała. Odpowiednio dobrana aktywność fizyczna spowalnia naturalną dla seniorów utratę masy mięśniowej oraz przyczynia się do utrzymania wagi. W efekcie mamy sprawniejsze mięśnie, które mają mniej kilogramów do podtrzymywania i lepiej wspomagają kręgosłup, ścięgna oraz stawy.

Zmniejszona sprawność układu mięśniowego i nerwowego powoduje w starszym wieku także problemy z właściwą stabilizacją stawów, co przyczynia się do ich częstszych uszkodzeń. Starzenie się układu immunologicznego również może wpływać na problemy ze stawami – zmniejsza się odporność na niektóre antygeny, co z kolei zwiększa skłonność do tworzenia cytokin inicjujących stany zapalne.[1]

Ryzyko problemów ze stawami po menopauzie

U kobiet po menopauzie zwiększa się prawdopodobieństwo występowania bólów, jako konsekwencji zwyrodnień stawów. Płeć żeńska jest czynnikiem zwiększającym ryzyko pojawienia się tego typu problemów. Po 50. roku życia kobiety częściej zgłaszają dolegliwości bólowe i częściej u nich występuje postać uogólniona zwyrodnienia stawów. Sugeruje się, że przyczyną mogą być zaburzenia hormonalne związane z menopauzą.[2]

Estrogeny, których poziom po menopauzie znacznie spada, są istotne m.in. dla metabolizmu kostnego. W przeprowadzonym w Polsce badaniu na 2600 kobietach wykazano, że

niskie stężenie estradiolu jest czynnikiem ryzyka choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych[3]. Dodatkowo, jest to czynnik niezależny od wieku ale i od BMI (Body Mass Index). W tych samych badaniach wykazano, że zmniejszający się u kobiet po menopauzie poziom androstendionu (należącego do androgenów) zwiększa ryzyko problemów ze stawami biodrowymi.

Bóle stawów, które mogą być objawem takich problemów jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) czy choroba zwyrodnieniowa stawów (CHZS), nie są wyłącznie skutkiem starzenia się. To często wypadkowa wielu czynników, które możemy podzielić na uwarunkowane biologicznie oraz zależne od stylu życia. Oprócz uwarunkowań wiekowych, istnieją także genetyczne, zwiększające ryzyko zachorowania na RZS czy choroby zwyrodnieniowe [4]. Do innych. niezależnych od nas czynników, powodujących przyspieszone problemy ze stawami należą wrodzone wady postawy (np. szpotawość i koślawość kolan, dysplazja biodra) czy schorzenia metaboliczne oraz endokrynologiczne (m.in. cukrzyca, nadczynność przytarczyc).[5]

Styl życia a bóle stawów – czynniki wtórne

Oprócz predyspozycji genetycznych i upływu czasu, prędkość “zużywania się” stawów, mięśni i ścięgien zależy też od czynników, na które mamy wpływ. Dobre praktyki najlepiej zacząć wdrażać jeszcze zanim wejdziemy w wiek senioralny. Bardzo ważny jest styl życia, który pozwala nam zachować równowagę między procesami niszczenia i regeneracji tkanek chrzęstnych. Istotny jest balans między aktywnością fizyczną, a odpoczynkiem. Przesadzić można w obie strony. Nadmierna aktywność związana z wyczynowym uprawianiem sportów czy wykonywaniem monotonnych, powtarzalnych czynności w pracy może nadmiernie obciążać chrząstkę. Także urazy nagromadzone latami, mogą w starszym wieku skutkować szybciej pojawiającymi się problemami ze stawami oraz bólem. Dlatego, jeśli zdarzy nam się kontuzja, trzeba koniecznie zgłosić się do specjalisty, aby ocenił fachowo uszkodzenie i zalecił rehabilitację. Jeśli w młodości uszkodzimy staw i będzie nam się wydawać, że wszystko wróciło do normy bez fachowej pomocy, może się później okazać, że nie wszystko jednak poszło tak świetnie. Niedoleczone kontuzje z dzieciństwa i młodości często przypominają o sobie, gdy na starość spadnie nasza siła mięśni i ścięgien, oraz pogorszy się amortyzacja układu ruchu. Stosowane w rehabilitacji po urazach ćwiczenia mają wiele zadań, m.in.:

wsparcie prawidłowej odbudowy tkanek stawów i przywrócenia ich pełnej ruchomości,
zwiększenie przepływu krwi w uszkodzonym obszarze,
stymulację gojenia się ścięgien i mięśni.

Czy zatem lepiej zrezygnować ze sportu? Oczywiście, że nie! Rozsądne uprawianie sportu jest bardzo korzystne – aktywność fizyczna wpływa na zwiększenie przepływu krwi do tkanki łącznej stawów. Dzięki temu zachowuje ona dłużej odpowiednią objętość i dobrą kondycję[7]. Warto zadbać o wysiłek adekwatny do naszych możliwości. W przypadku sportów siłowych należy zawsze dbać o rozsądny dobór obciążeń (najlepiej zapytać trenera) a w przypadku biegania, pamiętać o odpowiednim obuwiu, które zamortyzuje uderzenia stóp o twardą powierzchnię, chroniąc stawy.

Zachwianie równowagi między aktywnością fizyczną a odpoczynkiem to z jednej strony brak czasu na regenerację tkanek chrzęstnych, a z drugiej ryzyko pojawienia się nadwagi. Zbędne kilogramy nadmiernie obciążają biodra i kolana. Czynnikami sprzyjającymi nadwadze są zarówno brak aktywności fizycznej, jak i zła dieta. Jeśli chcemy pomóc stawom, to w jadłospisie wspierającym utrzymanie prawidłowej masy ciała warto też uwzględnić odpowiednią dawkę witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: D, E, K. Witamina D odgrywa ważną rolę w rozwoju i utrzymaniu kośćca oraz metabolizmie kości i chrząstek. Witamina E wspomaga wzrost chondrocytów (komórek tkanki chrzęstnej) oraz wykazuje działanie przeciwzapalne. Odgrywa też ważną rolę w profilaktyce zwyrodnienia chrząstki. Niedobór witaminy K może przyczyniać się do niewłaściwej mineralizacji chrząstki[8].

Jak sobie pomóc, gdy dopadnie nas ból stawów?

W sytuacjach, gdy ból stawów nie ustępuje, w warunkach domowych najczęściej stosuje się środki przeciwbólowe, które wpływają też na zmniejszenie stanu zapalnego. Dobrze sprawdza się ibuprofen, który oprócz uśmierzania bólu ma też działanie przeciwzapalne, dzięki hamowaniu syntezy prostaglandyn w zmienionej zapalnie tkance. Zmniejszenie wytwarzania prostaglandyn obniża także aktywność mechanizmów przewodzenia bólu. Popularny paracetamol także jest stosowany przez część osób cierpiących na bóle stawów, jednak o ile zmniejsza ból, to nie ma takich właściwości przeciwzapalnych, jak wspomniany ibuprofen. Oba powyższe środki są dostępne w lekach OTC (czyli możliwych do nabycia bez recepty). W przypadkach bardzo ostrego bólu, w zaawansowanych przypadkach zwyrodnienia stawów, pod nadzorem lekarza stosowane są tzw. słabe opioidowe substancje przeciwbólowe. Do domowych sposobów na złagodzenie bólu stawów należą ciepłe i zimne okłady oraz kąpiele. Nie są one jednak na ogół wystarczająco skuteczne w przypadku bólu o średnim lub dużym nasileniu.

Bóle stawów to przypadłość, której częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem. Osłabienie układu kostnego, mięśniowego a nawet immunologicznego sprzyja pojawieniu się wielu dolegliwości, w tym także związanych ze stawami. Kłopoty ze stawami mogą być jednak przyspieszane lub pogłębiane na skutek naszych zaniedbań zdrowotnych we wcześniejszych latach młodości. Dlatego warto zawsze dbać o zdrowy styl życia i utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz leczyć dokładnie wszelkie kontuzje.

Redakcja:

krążenie krążenie u osób starszych magnez mięśnie prawidłowe funkcjonowanie mięśni prawidłowe krążenie senior skurcz stawy witaminy i minerały zdrowie

Poprzedni artykuł Następny artykuł