Za potoczną nazwą „kac” kryje się stan określany w medycynie m.in. jako „ostre zatrucie metabolitami alkoholu etylowego z towarzyszącym niedoborem cukru i potasu we krwi”.
To wskazuje na złożoność problemu, który objawia się m.in. nadwrażliwością na światło, hałas i zapachy, niedogodnościami ze strony układu pokarmowego i ogólnie złym samopoczuciem. Czy objawy kaca można zminimalizować?
Na pojawienie się kaca po nadmiernym spożyciu alkoholu ma wpływ wiele czynników: zatrucie metabolitami etanolu i acetylaldehydem, zaburzenia elektrolitowe, stres oksydacyjny wywołany nadmiernym działaniem enzymów o działaniu detoksykacyjnym, czy towarzyszące nadmiernemu spożyciu alkoholu obniżenie stężenia glukozy we krwi.
Po wypiciu nadmiernej ilości alkoholu najczęściej doświadczamy dyskomfortu ze strony układu pokarmowego i głowy, senności, nadmiernego pragnienia i suchości w ustach. Oprócz ilości, duże znaczenie ma też rodzaj wypijanego alkoholu. Różnorodne napoje alkoholowe zawierają bowiem różne substancje powstające przy produkcji alkoholu, określane kongenerami[1]. Należą do nich na przykład acetony, amidy, aminy, metanol, furfural, acetaldehydy, histaminy, olej fuselowy, estry, czy garbniki. Odmienna ilość tych kanganerów w różnych typach alkoholi może wywoływać różnorodne skutki oraz wpływać na nasilenie nieprzyjemnych objawów kaca. Np. tzw. bimber, czyli alkohol produkowany na ogół „domowym sposobem” zawiera często olej fuselowy, który silnie wzmaga objawy kaca. A poziom oleju fuselowego jest na ogół tym większy, im bimber zostanie mniej fachowo przygotowany czy też potocznie mówiąc „słabo oczyszczony”.
Pijesz alkohol? Pij też wodę.
W zapobieganiu nieprzyjemnym następstwom ogromną rolę gra odpowiednie nawodnienie, o którym należy pamiętać jeszcze w czasie spożywania alkoholu. Alkohol działa moczopędnie, co sprzyja zaburzeniom wodno-elektrolitowym. Zwiększona produkcja moczu wpływa na niewystarczające nawodnienie organizmu, a co za tym idzie, senność i suchość w ustach. Gdy dopadnie nas kac, należy także zadbać o odpowiednie nawodnienie. Należy pić wodę, ale warto rozważyć również napary z mięty, imbiru oraz napoje izotoniczne.
W niektórych badaniach wykazano, że pomocnicze działanie na kaca mają takie substancje jak ekstrakt z eleuterokoka kolczastego (Acanthopanax senticosus)[2] i czerwony żeńszeń[3].
W jednym z badan opublikowanych w 2013 roku wykazano, że podanie około 220 ml soku z gruszki chińskiej (Pyrus pyrifolia) sprzyja zmniejszeniu dolegliwości związanych z kacem o 16%[4]. Sporym problemem w naszym kraju jest jednak kupienie tej gruszki, choć nasza polska gruszka zwyczajna (Pyrus communis) jest z nią spokrewniona i zbliżona smakiem, stąd przypuszcza się, że może mieć podobne właściwości.
Pomocny wpływ na zwiększenie aktywność dehydrogenazy alkoholowej i dehydrogenazy aldehydowej (enzymów wpływających na metabolizm alkoholu) może wywierać sok pomidorowy – produkt o dużej ilości aktyoksydantów.
Kac pod złą szerokością geograficzną…
W łagodzeniu skutków kaca pomaga kilka roślin, które niestety są dla nas dość egzotyczne. Jeśli nie mamy wśród znajomych żadnego fascynata roślin doniczkowych i ozdobnych z różnych zakątków świata, który dysponuje w dodatku przestronną cieplarnią, o niektóre owoce i ekstrakty będzie trudno. Do roślin, które przynoszą ulgę podczas kaca należy m.in. pochodząca z Japonii Howenia słodka[5] lub Opuncja figowa, rodem z Meksyku[6]. Do tradycyjnych środków na kaca zalicza się też ekstrakt z karczocha[7], który jest już u nas rośliną coraz łatwiej dostępną.
Nie jadłeś? Nie pij! No chyba, że herbatę…
Na kacu zwykle towarzyszy nam przejściowy niedobór cukrów. Z tego powodu warto zadbać o pełnowartościowy posiłek będący źródłem węglowodanów złożonych, białka, warzyw lub owoców. O pełnowartościowym posiłku warto pamiętać także przed piciem alkoholu. Alkohol pity na pusty żołądek szybciej się wchłania, co potęguje skutki upojenia alkoholowego. Wchłanianie alkoholu potęgują także słodkie napoje, które niestety często mu towarzyszą. Lepiej zestawiać go z wodą.
Alkohol wpływa negatywnie na różnorodne funkcje poznawcze[8], wywołując pogorszenie nastroju i zmęczenie. Z tego względu warto zwrócić dużą rolę na podaż kluczowych składników odżywczych wspierających procesy poznawcze. Będą to witaminy z grupy B (B6, B12), potas, magnez, witamina C i cholina. Istną bombą potasu są m.in. banany, pomidory i ziemniaki[9]. Na podrażniony alkoholem żołądek pomocny może okazać się lekkostrawny rosół na chudym mięsie i jarzynach, który przy okazji świetnie nawodni organizm. Korzystny może okazać się również poranny szot witaminowy, na przykład połączenie w koktajlu szpinaku, kiwi i banana.
Redakcja
Pozostałe źródła naukowe wykorzystane podczas przygotowania artykułu:
- Gawęcki J., Hryniewiecki L. (red.), Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu., PWN, Warszawa 2011
- Jarosz M., Normy żywienia człowieka dla populacji Polski, Insytut Żywności i Żywienia, 2017
- Hasik J., Gawęcki J., Żywienie człowieka zdrowego i chorego. T.2, PWN, Warszawa,2009
- Peckenpaugh N.J., tłum. Gajewska D., Podstawy żywienia i dietoterapii, Elseier Urban & Partner, Wrocław 2010
- Ciborowska H., Rudnicka A., Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL, Warszawa 2007
- Penning R, Nuland M Van, Fliervoet LAL, Olivier B, Verster JC. The Pathology of Alcohol Hangover. Curr Drug Abuse Rev. 2010;3(2):68-75.
- Verster JC, Penning R. Treatment and prevention of alcohol hangover. Curr Drug Abuse Rev. 2010;3(2):103-109.
- Jayawardena R, Thejani T, Ranasinghe P, Fernando D, Verster JC. Interventions for treatment and/or prevention of alcohol hangover: Systematic review. Hum Psychopharmacol. 2017;32(5).
- Wood AM, Kaptoge S, Butterworth AS, et al. Risk thresholds for alcohol consumption: combined analysis of individual-participant data for 599 912 current drinkers in 83 prospective studies. Lancet. 2018;391(10129):1513-1523.
- Chapman LF. Experimental induction of hangover. Q J Stud Alcohol. 1970;5:Suppl 5:67-86.
- Kaivola S, Parantainen J, Österman T, Timonen H. Hangover headache and prostaglandins: Prophylactic treatment with tolfenamic acid. Cephalalgia. 1983;3(1):31-36.
- Khan MA, Jensen K, Krogh HJ. Alcohol-induced hangover. A double-blind comparison of pyritinol and placebo in preventing hangover symptoms. Q J Stud Alcohol. 1973;34(4):1195-1201.
[1] Rohsenow DJ, Howland J. The Role of Beverage Congeners in Hangover and Other Residual Effects of Alcohol Intoxication: A Review. Curr Drug Abuse Rev. 2010;3:76-79.
[2] Acanthopanax Bang JS, Chung YH, Chung SJ, et al. Clinical effect of a polysaccharide-rich extract of Acanthopanax senticosus on alcohol hangover. Pharmazie. 2014;70(4):269-273.
[3] Lee M-H, Kwak JH, Jeon G, et al. Red ginseng relieves the effects of alcohol consumption and hangover symptoms in healthy men: a randomized crossover study. Food Funct. 2014;5(3):528-534.
[4] Lee HS, Isse T, Kawamoto T, et al. Effects and action mechanisms of Korean pear (Pyrus pyrifolia cv. Shingo) on alcohol detoxification. Phyther Res. 2012;26(11):1753-1758.
[5] Kim H, Kim YJ, Jeong HY, et al. A standardized extract of the fruit of Hovenia dulcis alleviated alcohol-induced hangover in healthy subjects with heterozygous ALDH2: A randomized, controlled, crossover trial. J Ethnopharmacol. 2017;209:167-174.
[6] Wiese J, McPherson S, Odden MC, Shlipak MG. Effect of Opuntia ficus indica on symptoms of the alcohol hangover. Arch Intern Med. 2004;164(12):1334-1340.
[7] Pittler MH, White AR, Stevinson C, Ernst E. Effectiveness of artichoke extract in preventing alcohol-induced hangovers: A randomized controlled trial. CMAJ. 2003;169(12):1269-1273.
[8] Lalanne L, Lutz PE, Paille F. Acute impact of caffeinated alcoholic beverages on cognition: A systematic review. Prog Neuro-Psychopharmacology Biol Psychiatry. 2017;76:188-194.
[9] Kim M-J, Lim S-W, Kim J-H, Choe D-J, Kim J-I, Kang M-J. Effect of Mixed Fruit and Vegetable Juice on Alcohol Hangovers in Healthy Adults. Prev Nutr Food Sci. 2018;23(1):1-7.
