Zespół jelita drażliwego (IBS) to schorzenie układu pokarmowego, które może poważnie obniżyć komfort życia.

Do najczęstszych, nieprzyjemnych objawów, IBS należą bóle brzucha oraz związane z wypróżnianiem, zmianę częstotliwości oddawania stolca, biegunki i zaparcia. Ma to ogromny wpływ na komfort życia osób dotkniętych tym problemem, ale w większości przypadków nie prowadzi do innych, poważniejszych powikłań. Jakie mechanizmy odpowiadają za zespół jelita drażliwego? Co może przynieść ulgę i zwiększyć komfort życia osób, które zmagają się z IBS?

Zespół jelita drażliwego – przyczyny i objawy

Szacuje się, że na  [1]– choć nie u każdego objawy występują z tą samą intensywnością i częstotliwością. Etiopatologia zespołu jelita drażliwego nie została dokładnie poznana i przyjmuje się, że na wystąpienie choroby wpływa wiele czynników – zarówno natury fizycznej, jak i psychicznej.

Sugerowana jest korelacja pomiędzy traumatycznymi przeżyciami w dzieciństwie a rozwojem IBS w dorosłym wieku. Wskazuje się także takie problemy, jak SIBO (kolonizację jelita cienkiego przez niepożądane bakterie) oraz nieprawidłowy skład flory bakteryjnej. U osób z zespołem jelita drażliwego znacznie częściej stwierdza się zmienioną reaktywność układu immunologicznego i zaburzenia w obszarze oddziaływania serotoniny na motorykę przewodu pokarmowego. Pewne znaczenie mają także hormony płciowe, co zauważalne jest zwłaszcza u kobiet, u których objawy zmieniają się w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego. Powyższe czynniki przyczyniają się do zaburzonej motoryki jelit, nadwrażliwości trzewnej na ból czy zaburzeń na osi mózg-jelito, które między innymi odpowiedzialne są za objawy zespołu jelita drażliwego [2].

Najczęściej występujące objawy IBS to częste bóle brzucha, które zazwyczaj ustępują po wypróżnieniu, wzdęcia, podwyższona ilość śluzu w stolcu, poczucie niepełnego wypróżnienia, luźniejsze i/lub częstsze stolce po wrażeniach bólowych, częstsza lub rzadsza defekacja niż normalnie. Jeśli taki stan utrzymuje się dłużej niż 3 miesiące, to można podejrzewać występowanie IBS. Schorzenie to może zarówno powodować zaparcia, jak i biegunki.

IBS – co przynosi ulgę?

Choć na ogół zespół jelita drażliwego nie prowadzi do poważniejszych chorób i dolegliwości, znacznie obniża komfort życia. Wiele osób zmniejsza swoją aktywność w życiu towarzyskim, odczuwa stres i dyskomfort oraz obawy związane z nieprzewidywalnymi objawami ze strony układu pokarmowego.

Ludzie dotknięci IBS próbują modyfikować swoją dietę i wykluczać niektóre grupy produktów z jadłospisu, jednak bez pomocy specjalistów nie przynosi to często pozytywnych rezultatów. Zalecaną zmianą jest rezygnacja z niektórych słodzików, zwłaszcza alkoholi polihydroksylowych (mannitol, ksylitol, sorbitol, erytrol), które mogą powodować wzdęcia i nadmierną produkcję gazów, co może wzmagać dolegliwości bólowe. Warto ograniczyć spożywanie produktów zawierających tzw. FODMAP – czyli: ulegające fermentacji oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole (ang. fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides, and polyols). FODMAP znajdziemy m.in. w takich produktach jak brukselka, fasola, śliwki, kalafior, nabiał, czerwone mięso, pszenica czy cebula. Osoby z nietolerancją laktozy również powinny ograniczać jej spożycie.

Osoby zmagające się z przewlekłymi zaparciami zauważają poprawę po zastosowaniu niektórych substancji o działaniu osmotycznym, czyli o działaniu przeczyszczającym i pobudzającym perystaltykę. Pacjenci narzekający na nadmierne gromadzenie się gazów i wzdęcia poczują ulgę po zastosowaniu preparatów rozbijających pęcherzyki gazowe w jelitach.

Preparaty i składniki diety zalecane przy zespole jelita drażliwego

Działania przynoszące ulgę osobom z IBS koncentrują się na kilku celach, wśród których najważniejsza jest regulacja perystaltyki jelit, redukcja napięcia wywołanego przez gromadzenie się gazów oraz utrzymanie prawidłowej flory bakteryjnej w układzie pokarmowym. Poniżej kilka najważniejszych środków stosowanych przy zespole jelita drażliwego w celu poprawy komfortu życia:

• Simetikon – ten przeciwwzdęciowy składnik pomaga osobom zmagającym się z zaparciową formą IBS lub uskarżających się na nadmierne wzdęcia i gazy. Redukuje napięcie powierzchniowe pęcherzyków gazu w jelitach, przez co przyspiesza ich pękanie. To pozwala na redukcję panującego w jelitach napięcia i zniwelowanie odczuwalnych dolegliwości bólowych. Nie wchłania się z układu pokarmowego, dlatego jest bardzo bezpieczny nawet przy długotrwałym stosowaniu [3].
• Krzemian magnezowo-glinowy (glinka mineralna) to składnik zapobiegający infekcjom, które dla pacjentów z IBS bywają szczególnie uciążliwe. Stosowanie glinki pozwala na związanie bakterii, toksyn czy rotawirusów i skuteczniejsze wydalenie ich podczas wypróżniania, dzięki czemu krócej i słabiej oddziałują one na jelita [4].
• Probiotyki – odpowiednio dobrane mogą przynieść znaczną poprawę [5], jednak z ich wykorzystaniem należy być bardzo uważnym, ponieważ niektóre szczepy mogą wręcz pogorszyć sytuację. Polecane szczepy to m.in. Lactobacillus (rhamnosus GG, plantarum, Lactobacillus reuteri). Bardzo mocne dowody kliniczne dotyczą zwłaszcza Lactobacillus plantarum 299V, które istotnie łagodzi dolegliwości [6]. Innym wartym polecenia szczepem jest Sacharomyces boulardii [7]
• Łuski z nasion babki płesznik stanowią z kolei podstawę leczenia osób cierpiących na zaparciową formę IBS, w której pomagają w przywróceniu prawidłowego pasażu jelitowego. Współczesna medycyna podkreśla walory właśnie błonnika rozpuszczalnego, a nie jak dawniej jego nierozpuszczalnej formy [8].
• Witamina D3 – pojawia się coraz więcej doniesień o tym, że niedobory witaminy D3 mogą być związane z niektórymi z objawów niepożądanych, a uzupełnienie jej poziomu do zalecanych wartości może przynosić ulgę osobom zmagającym się z IBS [9].
• Z ziół dość dobrze przebadana jest rola mięty pieprzowej, która stosowana w dawkach w ilości 180 mg – 225 mg olejku miętowego dwa razy dziennie przez 2 do 12 tygodni przynosi w wielu przypadkach redukcję objawów towarzyszących IBS [10]. Użyteczny może być również korzeń arcydzięgla, który działa antybakteryjnie  oraz rozkurczowo na jelita [11]. Oprócz niego można rozważyć wykorzystanie melisy, działającej rozkurczowo na mięśnie gładkie [12].

IBS to wyzwanie, z którym można nauczyć się żyć

Całkowite wyleczenie zespołu niespokojnego jelita nie jest aktualnie możliwe. Jednak dzięki wprowadzeniu zmian w stylu życia i diecie, psychoterapii oraz dzięki dostępnym na rynku wyrobom medycznym udaje się znacząco ograniczyć jego negatywny wpływ na życie. I właśnie na tym warto skupić swoje wysiłki.

Redakcja 

[1]  Krystian Adrych, Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, Varia Medica 2019, tom 3, nr 2, str. 89, por.: Prof. dr hab. med. Witold Bartnik, Zespół jelita drażliwego – https://www.mp.pl/zespol-jelita-drazliwego

[2] http://psjd.icm.edu.pl/psjd/element/bwmeta1.element.psjd-70e8bf2b-15b4-4aea-985b-5cf1d09a33e7/c/250-255_Zelowski_Jelito.pdf

[3] https://www.mp.pl/pacjent/leki/leki/subst.html?id=747

[4] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1365-2036.2005.02330.x

[5] http://www.phie.pl/pdf/phe-2014/phe-2014-3-529.pdf

[6] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11711768/

[7] https://www.exeley.com/exeley/journals/advancements_of_microbiology/59/1/pdf/10.21307_PM-2020.59.1.004.pdf

[8] http://www.czytelniamedyczna.pl/2663,babka-plesznik-plantago-psyllium-l-wartosciowa-roslina-lecznicza.html

[9] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7527498/

[10] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26319955/

[11] https://rozanski.li/355/korzen-arcydziega-radix-archangelicae-w-praktycznej-fitoterapii/

[12] https://rozanski.li/274/melisa-melissa-wyciag-uspokajajacy/