Co zrobić, gdy zranimy się podczas spaceru poza domem, nie mając przy sobie środków opatrunkowych? Jak powstrzymać zakażenie rany? Co stosować, aby przyspieszyć gojenie rany? Poniżej kilka porad, jak powinna wyglądać pielęgnacja niewielkich ran.

Rany różnią się między sobą m.in. ze względu na typ uszkodzenia tkanek (szarpane, cięte itp.), głębokość, oraz warunki w jakich powstają. Istnieje cała klasyfikacja ran. W własnym zakresie możemy opatrywać płytkie rany i zadrapania. Większe uszkodzenia wymagają często szycia chirurgicznego lub przynajmniej wizyty u lekarza.

Pamiętajmy, że zakażenie rany może powstać nawet w przypadku pozornie niegroźnych uszkodzeń skóry, jeśli nie zachowamy zasad higieny lub rana powstanie w specyficznych warunkach (np. będzie zanieczyszczona ziemią lub odpadami). Z tego powodu ze szczególną uwagą należy traktować rany stóp, ponieważ najczęściej są one zanieczyszczone, a dodatkowo w procesie gojenia najczęściej są poddawane naciskowi i obciążeniom.

Co zrobić gdy zranimy się w stopę?

W okresie od czerwca do września dość często narażeni jesteśmy na zranienie stopy. Może do tego dojść na plaży, w przybrzeżnej wodzie lub nawet podczas spaceru boso po łące. Nosimy też cieńsze niż jesienią i wiosną obuwie, które słabo nas chroni, gdy nadepniemy na szkło, gwóźdź czy nawet ostry kawałek drewna.

Jeśli do zranienia dojdzie daleko od domu i nie mamy ze sobą apteczki, należy najpierw oczyścić ranę, na ile to możliwe. Gdy zranienie jest powierzchowne, możemy opłukać ranę choćby wodą z jeziora czy wodą butelkowaną. Kontakt tkanek z wodą z jeziora będzie „mniejszym złem” w porównaniu z tym, że w ranie może być muł i piasek, które są groźnym zanieczyszczeniem. W przypadku ran głębokich należy jak najszybciej zgłosić się do punktu medycznego.

Kolejnym krokiem jest odciążenie rany. Nie powinniśmy stawać na zranionej stopie ani uciskać jej obuwiem. Podobnie postępujemy z ranami innych części ciała  – zranionej dłoni nie zaciskamy na przedmiotach, nie obciążamy jej.

Co stosować do odkażania ran?

Według aktualnego stanu wiedzy, bardzo popularna woda utleniona nie jest zalecanym środkiem do odkażania ran, o ile oczywiście możemy w danym przypadku użyć czegoś innego. Woda utleniona ma dość słabe właściwości antybakteryjne, a jednocześnie utrudnia gojenie rany. Popularną jodynę można z kolei stosować tylko na nieuszkodzoną skórę, ponieważ jeśli dostanie się do otwartej rany, także niszczy tkanki. 

Ostrożność należy zachować przy stosowaniu bardzo popularnych środków odkażających zawierających fenoksyetanol. Używane z umiarem nie powinny nam zaszkodzić, ale trzeba je stosować ściśle zgodnie z zaleceniami w ulotce. Przede wszystkim nie należy ich wprowadzać do rany pod ciśnieniem (a zatem trzeba spryskiwać ranę z zalecanej odległości) oraz rygorystycznie trzymać się dawkowania.

Stosunkowo skutecznym środkiem odkażającym jest rivanol, zawierający mleczan etakrydyny. Należy jednak pamiętać, że nie jest on polecany kobietom w ciąży oraz karmiącym.

Nowoczesne środki do odkażenia ran zawierają jednocześnie substancje o właściwościach odkażających, jak i wspomagających gojenie ran. Warto zwrócić uwagę na preparaty zawierające nanosrebro. Srebro ma silne właściwości bakteriobójcze, nawet w przypadku gronkowców. Stosowane jest najczęściej w postaci sprayu na rany.

Jak pielęgnować rany?

Rany goją się szybciej gdy są odpowiednio nawilżone. Wbrew potocznym opiniom dążenie do jak najszybszego i najpełniejszego osuszenia ran pogarsza ich gojenie, a dodatkowo może przyczyniać się do powstawania blizn. Dlatego na szybsze gojenie się ran zaleca się m.in. używanie różnego rodzaju hydrożeli lub środków nawilżających i antyseptycznych w sprayu. Przyspiesza to tzw. proces ziarninowania. Ziarnina składa się z kolagenu, fibroblastów oraz naczyń włosowatych. W dalszej kolejności dochodzi do remodelingu i regeneracji naskórka.

Nawilżenie rany chroni też jej powierzchnię przed działaniem sił zewnętrznych i dostępem mikroorganizmów. Odpowiednią wilgotność mogą zapewnić wspomniane żele lub preparaty zawierające substancje zwiększające wiązanie wody, np. hialuronian sodu lub hialuronian cynku.

Czy ranę można myć lub kremować?

Rany można przemywać solą fizjologiczną lub choćby wodą z mydłem. Możemy też używać środków odkażających i przyspieszających gojenie ran, dostępnych w sprayu, którymi spryskujemy uszkodzone tkanki. 

Po nałożeniu środka do przemywania rany, możemy go delikatnie rozprowadzać używając wacika. Nie przemywamy jej wodą utlenioną, ani alkoholem ponieważ może to powodować gorsze gojenie się tkanek.

W okresie gojenia się rany unikamy nakładania na nią wszelkich kosmetyków o przeznaczeniu innym niż odkażanie i wspieranie odbudowy tkanek. Musimy szczególnie uważać na kremy zawierające mocznik. Wysokie stężenie mocznika ma właściwości złuszczające, a nie nawilżające. Szkodliwy wpływ na gojenie się rany ma też kwas salicylowy, parabeny i konserwanty używane w kosmetykach.

W przypadku ran, narażonych na ciągły nacisk lub innego rodzaju mechaniczne podrażnianie, warto dać im kilka dni na przejście pierwszych stadiów gojenia. Jeśli silnie zranimy się w stopę dobrze przez kilka dni nie chodzić. Na szczęście spodnia część stopy to miejsce, w którym rany u zdrowych osób goją się stosunkowo szybko. Niestety często dochodzi też do hiperkeratozy, czyli nadprodukcji naskórka w miejscu zranienia. To efekt reakcji organizmu na bliznę po ranie. Nie wolno tego lekceważyć, ponieważ jeśli zgrubienie jest umiejscowione tam, gdzie stopa styka się z podłożem, pacjent wraz z upływem lat może doświadczać postępujących problemów z chodzeniem. Zgrubienia po ranach stop, które nie przeszkadzają osobom młodym, mogą stać się poważnym problemem przy poruszaniu w starszym wieku. W radzeniu sobie z hiperkeratozą może pomóc podolog lub fizjoterapeuta ponieważ masaże mogą niwelować blizny.

Podsumowanie

W przypadku niegroźnych, powierzchownych urazów, możemy przyspieszać gojenie ran poprzez ich odkażenie środkami, które nie niszczą tkanek oraz poprzez ich odpowiednią ochronę i nawilżanie.
Można stosować do tego nawilżające żele lub preparaty w sprayu. Ran nie odkażamy wodą utlenioną ani perfumami. Lepiej stosować środki zawierające nanosrebro lub mleczan etakrydyny (np. rivanol). Z umiarem stosujemy środki zawierające fenoksyetanol.

mgr Agata Chutkiewicz

Podolog z 6-letnim doświadczeniem. Specjalizuje się w terapii problemów skórnych i aparatu paznokciowego. Absolwentka kosmetologii o specjalizacji podologia wydziału nauk o zdrowiu Wyższej Szkoły Biznesu i Nauk o Zdrowiu w Łodzi.