Jeśli zmagasz się z silnymi, skurczowymi bólami brzucha, które zazwyczaj umiejscawiają się w lewej, dolnej jego części, a do tego często towarzyszą Ci problemy z wypróżnianiem, istnieje duże prawdopodobieństwo, że cierpisz na zespół jelita drażliwego (IBS).

Syndrom ten występuje bowiem aż u 10-20% ludzi na całym świecie, a dotyka w szczególności kobiety.

Niektórzy określają IBS jako chorobę przewlekłą. Inni badacze, podkreślając brak jakichkolwiek zmian anatomicznych, czy strukturalnych w organizmie twierdzą, że jest to jedynie pewna „dolegliwość”[1]. Niezależnie od naukowych klasyfikacji, objawy IBS mogą naprawdę uprzykrzyć życie.

Jakie są przyczyny i objawy IBS?

Według tzw. Kryteriów Rzymskich[2], opublikowanych w maju 2016, zespół jelita drażliwego stwierdza się, gdy ból brzucha pojawiał się średnio raz w tygodniu w ciągu ostatnich 3 miesięcy i był związany z defekacją, bądź pojawiły się zmiany w konsystencji stolca lub też zmiany w zakresie częstotliwości wypróżnień. IBS ma swoje źródło w zaburzonej perystaltyce jelit. Efektem zbytnio przyspieszonej perystaltyki jest biegunka, natomiast gdy aktywność motoryczna w przewodzie pokarmowym jest za mała, pojawiają się zaparcia. Do tych objawów, które często nasilają się po posiłku, dochodzą dodatkowo też wzdęcia, „odbijanie się” i charakterystyczne uczucie oraz odgłosy „burczenia” w żołądku. Jakie są przyczyny tego zjawiska? Choć istnieją czynniki mogące pogłębiać nadpobudliwość jelita grubego, takie jak nadwrażliwość trzewna[3], bakteryjne infekcje jelitowe[4], czy pewne zależności genetyczne, to bezpośrednia przyczyna IBS nie jest znana. Dlatego terapia w dużej mierze skupia się na łagodzeniu objawów.

Dieta przy IBS – jakie zmiany warto wprowadzić w menu?

W związku z tym, że u wielu pacjentów można powiązać obserwowane występowanie dolegliwości z przyjmowaniem określonych posiłków, coraz częściej podkreśla się rolę, jaką w leczeniu IBS pełni dieta[5]. Przede wszystkim warto zadbać o to, by posiłki były przyjmowane w miarę regularnie, pięć lub sześć razy dziennie, za to w mniejszych porcjach. Naukowcy zalecają do tego zmniejszenie spożycia nierozpuszczalnych błonników, takich jak np. otręby pszenne i zastąpienie ich 2 łyżkami siemienia lnianego. Na ogół przynosi to pozytywne rezultaty w minimalizowaniu zaparć i wzdęć. Osoby z zespołem jelita wrażliwego powinny unikać też potraw z grupy tzw. FODMAP, tzn. zawierających duże ilości węglowodanów, które nie rozkładają się w przewodzie pokarmowym. Ponadto, standardem powinno stać się właściwe nawodnienie – sugerowane jest picie 1,5 – 3 litrów płynów dziennie, z czego większość powinna stanowić woda niegazowana, bądź ziołowe herbaty. Napoje gazowane mogą bowiem powodować nasilenie objawów IBS.

Czy przy IBS rezygnować z mleka?

Mleko i produkty mleczne zawierają laktozę, tj. disacharyd, który nie jest dobrze trawiony przez wielu dorosłych. Typowe dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, związane z nietolerancją laktozy są bardzo zbliżone do tych, które występują przy IBS. Obejmują dyskomfort w jamie brzusznej, wzdęcia oraz luźne stolce[6], jednak do tej pory nie odkryto bezpośredniego wpływu tego cukru na rozwój zespołu jelita drażliwego. Co więcej, menu ubogie w produkty mleczne może zwiększyć ryzyko braku realizacji dziennego zapotrzebowania na wapń. Dlatego stosowanie diety bez mleka zaleca się tylko wtedy, gdy pacjent uzyskał pozytywny wynik wodorowego testu oddechowego[7]. Teorię na temat zależności IBS od spożycia produktów mlecznych należy traktować jak na razie z dużą dozą ostrożności.

Co może przynieść ulgę osobom cierpiącym na zespół jelita drażliwego?

Jako że nie został jeszcze wynalezione skuteczne remedium, zwalczające zespół jelita drażliwego, działanie polega przede wszystkim na łagodzeniu nieprzyjemnych symptomów IBS. Korzystne efekty można uzyskać m.in. przyjmując simetikon, będący mieszaniną polidimetylosiloksanu i krzemionki. Jego działanie opiera się na łączeniu pęcherzyków gazu, co ułatwia ich późniejsze wydalenie z organizmu. Jest to sposób dość bezpieczny w stosowaniu i wyraźnie zmniejsza wzdęcia – w jednym z przeprowadzonych badań[8], 46% pacjentów opisało rezultat terapii tym środkiem jako „bardzo dobry”. Warto też poszukiwać preparatów, zawierających naturalną glinkę mineralną, gdyż ta pochłania bakterie, redukując w ten sposób ich osadzanie się na ścianach jelit.

Jakub Ługowski

Dyplomowany Dietetyk, zajmuję się m.in. dietoterapią nietolerancji pokarmowych, w różnych stanach chorobowych i zespołów metabolicznych oraz długoterminową opieką i poradnictwem online w procesie redukcji i budowy masy ciała. Prowadzi konsultacje online prowadząc autorski serwis internetowy Projekt Sześciopak.

[1] S. Wangen, The Irritable Bowel Syndrome Solution, Innate Health Publishing 2006, s. 50.

[2] https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/49869/36830.

[3] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3437337/.

[4] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6039952/.

[5] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5467063/.

[6] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3553256/.

[7] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27272325/.

[8] https://www.karger.com/Article/PDF/286002.