Zaleganie wydzieliny w górnych drogach oddechowych utrudnia złapanie głębokiego oddechu i zmusza nas do odkrztuszenia.
Komfort i swoboda bycia w codziennych sytuacjach towarzyskich znika, gdy zmuszeni jesteśmy wydawać z siebie czasem mało dyskretne dźwięki, by pozbyć się tego, co zalega w górnych drogach oddechowych. Skąd bierze się nadmiar wydzieliny w przypadku przeziębienia? Jak się jej pozbyć?
Nadmiar wydzieliny jako skutek przeziębienia
Pojawienie się nadmiernej ilości wydzieliny w górnych drogach oddechowych, często jest wywołane przeziębieniem, za którym kryje się działanie wirusów. Uczuciu zalegania w przełyku może towarzyszyć złe samopoczucie, podwyższona temperatura, dyskomfort w gardle lub nosie. Gdy minie wstępny etap przeziębienia, rozpoczyna się tzw. faza obturacji czyli wydzielanie gęstego i lepkiego śluzu w drogach oddechowych[1]. Wydzielina z nosa i nosogardła spływa w dół. Jeśli pojawi się tzw. kaszel produktywny, prowadzi on do odkrztuszenia wydzieliny. Czasem jednak trudno poradzić sobie z pozbyciem się nadmiaru gęstniejącego śluzu, który nieusuwany jest niestety dobrą pożywką dla mikroorganizmów, co zwiększa ryzyko nasilenia dolegliwości, a nawet zmiany jej charakteru. Zastąpienie bezbarwnej wydzieliny śluzem o żółtym lub zielonym odcieniu może być sygnałem, że przeziębienie przerodziło się w poważniejsze problemy i nasz organizm walczy już z bakteriami. Wtedy konieczna jest jak najszybsza konsultacja medyczna. Z powyżej opisanych powodów sprawne usuwanie zalegające wydzieliny może pomóc nam uchronić się przed przemianą zwykłego przeziębienia w większe problemy zdrowotne. A zatem: warto dobrze odkrztuszać!
Dlaczego wydzielina w górnych drogach oddechowych gęstnieje?
Obecność wydzieliny w drogach oddechowych jest normalna i potrzebna. Śluz pełni funkcję ochronną. Ściany górnych dróg oddechowych wyścielone są błoną, której gruczoły pokrywają cały odcinek śluzowatą wydzieliną. Jej zadaniem jest odpowiednie nawilżenie dróg oddechowych, zapewnienie prawidłowego działania rzęsek nabłonka oddechowego oraz ochrona płuc przed kurzem, pyłem i wirusami[2]. Przeziębienie powoduje gęstnienie wydzieliny[3], co w niektórych przypadkach staje się przyczyną kłopotów ze swobodnym oddychaniem. Odkrztuszanie jest zatem naturalną reakcją organizmu walczącego o oddech.
Za gęstnienie śluzu w drogach oddechowych odpowiadają mucyny zaliczane do glikoprotein, białek które w ludzkim organizmie pełnią funkcje ochronne wrażliwych powierzchni nabłonka pokrywającego m.in. właśnie drogi oddechowe. Mucyny są odpowiedzialne za elastyczność i lepkość wydzieliny[4] – właściwości konieczne do wychwytywania wdychanych cząstek oraz sprawnego transportu śluzu. Wydzielina błony śluzowej dróg oddechowych składa się w 95% z wody i w pozostałej części m.in. z substancji takich jak mucyny, inne białka niemucynowe, sole oraz lipidy. W przypadku zdrowego organizmu to śluz o niskiej lepkości, który jest łatwo transportowany przez nabłonek rzęskowy w kierunku jamy nosowej[5]. Gdy dojdzie do infekcji, zmiana nawodnienia i składu biochemicznego oraz zwiększona produkcja mucyn zagęszcza śluz, co utrudnia jego usuwanie[6]. Zmniejszona efektywność odkrztuszania wydzieliny i jej zaleganie tworzy przyjazne środowisko dla rozwoju drobnoustrojów.
Domowe sposoby na gęstą wydzielinę w drogach oddechowych
Odkrztuszanie to naturalny sposób pozbywania się zagęszczonego śluzu przez organizm. Może być zależny od woli człowieka lub od stymulacji ośrodkowej. Kaszel, jako łuk odruchowy zapoczątkowany jest stymulacją receptorów kaszlowych usytuowanych w drogach oddechowych i pozapłucnie[7]. Istnieje szereg tzw. domowych sposobów na pozbycie się nadmiaru wydzieliny podczas infekcji wirusowych czy bakteryjnych. Ich działanie ukierunkowane jest na rozrzedzenie wydzieliny i ułatwienie jej odkrztuszania.
Przede wszystkim warto zadbać o prawidłową wilgotność powietrza (od 40% do 60%) w pomieszczeniu, gdzie przebywa chory. Odpowiednie ogrzewanie, ale i wietrzenie mieszkania powinno zapobiec podrażnieniu gardła i nosa, co może przyczyniać się do zwiększonej produkcji śluzu. Warto także, zwłaszcza w sezonie zimowym unikać spacerów, gdy jakość powietrza drastycznie spada na skutek pojawienia się dymu i smogu. Pomocne może być śledzenie komunikatów o jakości powietrza. W usuwaniu nadmiaru wydzieliny z pomocą przychodzi też aromoterapia. Dużą popularnością cieszy się olejek eukaliptusowy, którego kilka kropli można dodać do ciepłej kąpieli. Ulgę w odkrztuszaniu mogą przynieść także napary ziołowe z szałwii, tymianku czy majeranku. Znanym domowym sposobem jest także syrop z cebuli, chrzanu, miodu i cytryny. Polecana jest także płukanka z siemienia lnianego lub kurkumy.
Jak działają leki OTC, pomagające pozbyć się nadmiaru wydzieliny z dróg oddechowych?
Oprócz rozwiązań domowych pomocy można szukać także w aptekach. Wśród powszechnie dostępnych środków ułatwiających pozbycie się zalegającej wydzieliny z dróg oddechowych dominują leki mukolityczne i substancje o działaniu sekretolitycznym (rozrzedzającym).
Leki mukolityczne ułatwiają usuwanie gęstej wydzieliny poprzez zmianę jej składu, dzięki czemu staje się bardziej płynna i mniej lepka. Jeśli z kolei jakaś substancja ma działanie sekretolityczne, oznacza to, że wpływa ona na zwiększenie produkcji mniej gęstego śluzu, który rozrzedza gęstą wydzielinę w drogach oddechowych[8] i ułatwia jej odkrztuszenie. Część leków mukolitycznych ma właściwości sekretolityczne – np. ambroksol czy bromheksyna, które jednocześnie zmieniają strukturę mukoprotein (jednego ze składników wspomnianych wcześniej mucyn) w wydzielinie dróg oddechowych i pobudzają wydzielanie surfaktantu płucnego.
Leki mukolityczne mogą działać na różne sposoby (w zależności od składu) a ich celem zawsze jest ułatwienie usuwania gęstej wydzieliny z dróg oddechowych dzięki jej upłynnieniu i zmniejszeniu jej lepkości. Do najpopularniejszych składników mukolitycznych należy obecnie acetylocysteina, której działanie polega na rozbijaniu makrocząsteczek obecnych w śluzie (rozrywaniu wiązań dwusiarczkowych w polipeptydach śluzu) na mniejsze cząstki, co zmniejsza gęstość wydzieliny. Śluz nie tylko zmienia swoje właściwości, ale też objętość.[11]
Jeśli dopadnie nas przeziębienie warto zadbać o sprawne usuwanie nadmiaru wydzieliny z dróg oddechowych. Można pomagać sobie domowymi sposobami oraz sięgnąć po skuteczne leki OTC (bez recepty). Usuwanie nadmiaru zalegającego śluzu, będącego pożywką do rozwoju drobnoustrojów, zmniejsza ryzyko, że zwykłe przeziębienie stanie się zaczątkiem większych problemów zdrowotnych.
Redakcja
[1] Rhttps://www.czytelniamedyczna.pl/558,czy-i-jak-leczy-objawowo-zakazenia-drlg-oddechowych.html
[2] https://www.czytelniamedyczna.pl/1243,drogi-oddechowe-jako-wrota-zakaze-interakcje-gospodarzpatogen.html
[3] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1570918/
[4] https://www.czytelniamedyczna.pl/242,plynna-wysciolka-drog-oddechowych-i-transport-sluzoworzeskowy-czy-znieczulenie-o.html
[5] https://www.czytelniamedyczna.pl/242,plynna-wysciolka-drog-oddechowych-i-transport-sluzoworzeskowy-czy-znieczulenie-o.html
[6] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2683320/
[7] https://www.czytelniamedyczna.pl/3986,kaszel-trudny-problem-kliniczny.html
[8] https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=80
oraz https://pubmed-ncbi-nlm-nih-gov.translate.goog/18680446/
[9] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4418337/
[10] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5796802/table/t1-copd-13-
[11] http://pimr.pl/artykul.php?a=1530&key=3dade016d6088c610871b489e37b2dd1
