Jak wyglądają kolejne etapy zakażenia grzybicą paznokci i jaki jest mechanizm niszczenia płytki paznokcia przez chorobotwórcze mikroorganizmy?
Grzybicę paznokci wywołują głównie dermatofity, grzyby drożdżopodobne i grzyby pleśniowe (1). W klimacie umiarkowanym (który występuje też w Polsce) większość infekcji to efekt działania dermatofitów rodzaju Trichophyton. Najskuteczniejszym w tym zakresie patogenem w Europie jest Trichophyton rubrum, który odpowiada za aż 45% zakażeń paznokci.
Aby doszło do zakażenia, wystarczy kontakt z niewielką ilością zarodników. Niestety często sami „pomagamy” grzybom w skutecznym ataku, nie dbając o paznokcie lub stosując zbyt agresywne zabiegi kosmetyczne. Zarodniki wnikają w płytkę paznokcia, wykorzystując nawet mikroskopijne uszkodzenia oraz wszelkie nierówności powierzchni powstałe np. na skutek zadrapań, ale również przy opiłowywaniu paznokci czy usuwaniu tipsów.
Atakujące nas dermatofity produkują proteazy – enzymy mające zdolność do rozkładu keratyny, ważnego budulca paznokcia. Pod wpływem enzymów napastnika łańcuchy aminokwasów, połączonych mostkami dwusiarczkowymi ulegają rozbiciu, co pozwala na przenikanie grzybów w głębsze warstwy płytki(2). Jednocześnie peptydy i wolne aminokwasy powstające w procesie rozpadu keratyny stają się dla grzybów pożywką.
Dlaczego zainfekowane grzybicą paznokcie zmieniają barwę i kształt?
Efektem namnażania się grzybów i ich wnikania w głębsze pokłady paznokcia są najpierw przebarwienia powierzchni. Przybierają one formę plam koloru żółtego, brązowego lub nawet zielonkawego. Grzybica oprócz przebarwień może także zmienić strukturę paznokcia poprzez jego rozwarstwienie, pogrubienie oraz deformację.
Zmiana koloru paznokci to efekt reakcji chemicznych, jakie zachodzą w paznokciu pod wpływem substancji wydzielanych przez grzyby. Kolory przebarwień zależą od rodzaju mikroorganizmów odpowiedzialnych za infekcję. Np. żółta barwa płytki to najczęściej efekt ataku grzybów z rodzaju Scopulariopsis. Białe przebarwienia mogą być „dziełem” grzybów rodzaju Aspergillus. Zniszczenie powierzchni i struktury paznokcia przez organizmy będące przyczyną pierwotnej infekcji może prowadzić do udanych ataków ze strony zupełnie innych organizmów. Przykładem takiego patogenu oportunistycznego może być bakteria Pseudomonas aeruginosa, której działanie może skutkować wystąpieniem zielonych przebarwień płytki wywołanych przez pigment produkowany przez ten patogenPoczątek formularza
(3).
Deformacja paznokcia to efekt uszkodzenia struktur keratynowych oraz zakłócenia procesu jego wzrostu, poprzez uszkodzenie m.in. komórek odpowiedzialnych za jego regenerację. Wniknięcie grzybów pod płytkę paznokcia także zaburza warunki środowiska, w którym następuje wzrost płytki. Efektem jest podniesienie się paznokcia a często jego oderwanie od łożyska(4) lub zapalenie wałów paznokciowych(5).
Czynniki zwiększające podatność na grzybicę paznokci
Wzrostowi aktywności grzybów sprzyja wilgotne środowisko. Dlatego szczególnie narażeni jesteśmy na zakażenie grzybicą w takich miejscach jak basen, sauna czy publiczne prysznice. Czynnikiem ryzyka jest także nadmierna potliwość. Kumulacja wysokiej temperatury i wilgotności zwiększa ryzyko grzybicy, szczególnie w przypadku stóp, które mają częsty kontakt z przepoconymi butami. Stąd ważne jest przy zakupie obuwia zwrócenie szczególnej uwagi na użyte do ich produkcji materiały, które powinny zapewniać swobodną cyrkulację powietrza. Ważna jest także higiena – warto po wizycie na basenie, saunie czy po intensywnym treningu sportowym starannie umyć i wysuszyć stopy. Podobnie należy zrobić z ręcznikami czy obuwiem.
Oprócz czynników środowiskowych, takich jak wysoka wilgotność, na zwiększone ryzyko pojawienia się grzybicy paznokci wpływ ma także niska odporność organizmu. Osłabienie układu immunologicznego sprawia, że jesteśmy bardziej podatni na wszelkie infekcje, w tym także grzybicze, spowodowane różnego rodzaju patogenami. Mniej efektywnie funkcjonujący układ odpornościowy może powodować również zaburzenia mikroflory skóry, co stwarza środowisko bardziej przyjazne dla wzrostu grzybów.
Jak leczyć grzybicę paznokci
Leczenie grzybicy paznokci może łączyć przyjmowanie leków doustnych i używanie preparatów nakładanych bezpośrednio na paznokcie. Im szybciej zareagujemy, tym lepiej. Jeśli nie doszło jeszcze do bardzo poważnych zmian – np. rozwarstwienia się paznokci, uniesienia płytki lub bardzo silnych przebarwień, możemy zastosować domową kurację środkami dostępnymi bez recepty, które zawierają składnik znany jako „Instant Killer”. Zawiera on m.in. mocznik, kwas mlekowy i ekstrakt z drzewa herbacianego. Wszystkie te składniki przeciwdziałają rozwojowi grzybów.
Niezależnie od użytych środków, kuracja wymaga cierpliwości i konsekwencji w działaniu oraz szczególnej dbałości o higienę. Warto regularnie przycinać i oczyszczać paznokcie, co pozwala zarówno na usunięcie części grzyba, jak i na lepsze dotarcie leku do zakażonego obszaru (w przypadku stosowania leków o działaniu miejscowym). Zwróćmy uwagę także na dezynfekcję obuwia za pomocą preparatów do dezynfekcji (można je stosować w formie sprayu), które usuwają wciąż pozostające na obuwiu zarodniki grzybów. Podczas leczenia, ale także po kuracji zalecana jest higiena zapobiegawcza, która polega na regularnym myciu i osuszaniu stóp oraz unikaniu chodzenia boso w miejscach publicznych, w tym wspomnianych już wcześniej hotelach, łaźniach, saunach czy na basenach.
Redakcja
Przypisy
- https://www.czytelniamedyczna.pl/1280,grzybica.html
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7889620/
- https://www.czytelniamedyczna.pl/1141,wybrane-zmiany-plytek-paznokciowych.html
- https://www.czytelniamedyczna.pl/1280,grzybica.html
- https://www.czytelniamedyczna.pl/2149,zakazenia-grzybicze-w-cukrzycy.html
