Większość z nas zmęczenie i wysuszenie oczu łączy przede wszystkim z długimi godzinami spędzanymi przed ekranem komputera czy telefonu komórkowego.

Choć faktycznie jest to jeden z istotnych powodów zmęczenia narządu wzroku, to wcale nie jedyny. Jakie jeszcze mogą być inne powody takiego stanu rzeczy? Jak zapobiegać zmęczeniu oczu?

Co powoduje zmęczenie oczu?

Źródeł problemów z oczami może być naprawdę wiele – począwszy od warunków, w jakich mieszkamy i pracujemy (m.in. suche powietrze, dym, klimatyzacja, światło, smog), poprzez używki i dietę, a na wieku kończąc.

Światło w pomieszczeniu, w którym przebywamy, ma ogromny wpływ na zmęczenie oczu. Nie chodzi tu wyłącznie o to, że zbyt niskie lub zbyt wysokie natężenie męczy oczy. Duże znaczenie ma również jakość światła i jego barwa. Do pomieszczeń, w których pracujemy lub wykonujemy inne czynności wymagające dostrzegania szczegółów (np. czytanie, majsterkowanie) najlepiej wybrać żarówki o tzw. barwie neutralnej, czyli ok. 4000 K (Kelwinów). Żarówki dające światło neutralne zwykle oznaczane są symbolem CDL (Cool Day Light), wskazującym na podobieństwo do światła dziennego.  Zmęczenie oczu to dolegliwość szczególnie odczuwana przez osoby pracujące w pomieszczeniach oświetlanych niskiej jakości żarówkami LED i jarzeniówkami. Te ostatni nie tylko emitują zimno-białe światło, ale co najgorsze, dają bardzo szkodliwy efekt migotania – co dodatkowo wpływa na zmęczenie wzroku [1].

Funkcjonowanie narządu wzroku zaczyna również pogarszać się wraz z wiekiem. Już po 40. roku życia rozpoczynają się bowiem zmiany nazywane starczowzrocznością – pogorszeniu ulega widzenie z bliska, przez co podczas czytania bez okularów wzrok wyraźnie szybciej się męczy. Po 60. roku życia często pojawia się również zaćma, która oprócz pogorszenia jakości widzenia, także potęguje zmęczenie oczu.

Palenie i zła dieta szkodzą oczom

Nieodpowiednia dieta, palenie papierosów i nadużywanie alkoholu [2] także mają negatywny wpływ na funkcjonowanie narządu wzroku. Toksyczne związki zawarte w dymie papierosowym wpływają na zdolność widzenia i odróżniania kolorów, uszkodzeniu ulegają także neurony siatkówki i naczynia krwionośne w oku. Podobny wpływ ma alkohol. Osoby prowadzące niezdrowy styl życia zdecydowanie częściej mają problemy z oczami. 

Każdego roku mieszkańcy wielu polskich miast uskarżają się na smog – nasz kraj ustanawia w tej materii niechlubne rekordy. To szkodliwe zjawisko wpływa nie tylko na drogi oddechowe, ale także na oczy – zawarte w smogu metale ciężkie, związki siarki czy dioksyny mogą powodować zespół suchego oka, zapalenie spojówek, podrażnienia oczu czy nadmierne łzawienie. Szczególnie groźny jest pył PM10, którego cząsteczki mają średnicę mniejszą niż 10 µm, przez co z łatwością dostają się do błony śluzowej oka [3].

Jeszcze innym czynnikiem, przez który oczy mogą piec i łzawić, jest używanie klimatyzacji i zbyt suche powietrze w pomieszczeniu. Wysuszone powietrze powoduje nadmierne parowanie wody z filmu łzowego oka, co szczególnie w połączeniu z pracą przed komputerem w otoczeniu sztucznego światła tworzy bardzo nieprzyjazną naszym oczom mieszankę.

Problemy ze zmęczonymi oczami – jak sobie pomóc?

Osoby, które mają więcej niż 40 lat, prawdopodobnie odczują znaczną poprawę po wizycie u okulisty i rozpoczęciu użytkowania okularów do czytania. Ludzie pracujący przy komputerze mogą rozważyć także korzystanie z okularów z filtrami antyrefleksyjnymi, co znacznie redukuje zmęczenie oczu podczas pracy.

Osoby spędzające dużo czasu przed komputerem mogą odczuć znaczną poprawę dzięki stosowaniu się do zaleceń okulistów, zapisanych również w Kodeksie Pracy. Znajdziemy tam informację o 5-minutowej przerwie po każdej godzinie pracy przed monitorem. Warto wykorzystać ten czas na odpoczynek dla wzroku – najlepiej wpatrując się w najbardziej oddalony punkt w zasięgu wzroku (przez okno), wykonując masaż gałki ocznej, „ósemki”, czy całkowite zasłonięcie oczu i odcięcie ich od źródeł światła. Dużą poprawę można uzyskać stosując odpowiednie oświetlenie – wymiana żarówek na takie, które emitują światło dostosowane do naszej aktywności oraz unikanie jarzeniówek, z pewnością pomoże.

Zdrowiu narządu wzroku sprzyja także odpowiednia dieta – jest to m.in. picie odpowiedniej ilości wody (min. 6 – 8 szklanek dziennie), ale także spożywanie odpowiednich ilości kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6. Zbilansowana dieta powinna także obfitować w barwniki z grupy karotenoidów: zeaksantynę (brokuły, brukselka, kukurydza, pomidory) i luteinę (jarmuż, szpinak, warzywa kapustne, natka pietruszki, papryka). Witaminy mające wpływ na funkcjonowanie oczu to m.in. witaminy z grupy B (zwłaszcza ryboflawina) i witamina A (doskonałym źródłem obu jest m.in. wątróbka) [4].

Krople do oczu – przystępne rozwiązanie dla każdego 

Doskonałym wsparciem w radzeniu sobie z problemem wysuszonych i zmęczonych oczu będą dobre krople. Ważnym składnikiem kropli do oczu, który ma pozytywne działanie także w przypadki zespołu suchego oka [7] jest dekspantenol. W organizmie ulega on przemianie do kwasu pantotenowego, będącego głównym składnikiem koenzymu A i wspierającego regenerację nabłonków oraz gojenie ran i podrażnień. W kroplach do oczu dekspantenol wspiera regenerację przy zapaleniach rogówki, ubytkach jej nabłonka czy zwyrodnieniach. Działa także łagodząco, skutecznie wspierając walkę z podrażnieniami, zapewnia oku także niezbędną ochronę podczas przebiegu procesów regeneracyjnych.

Nieocenioną pomocą dla osób zmagających się z problemem zmęczonych oczu są krople do oczu z hialuronianem sodu, który doskonale nawilża, ale również stabilizuje film łzowy, będący naturalnym zabezpieczeniem i nawilżeniem oka. Hialuronian sodu wspiera utrzymanie prawidłowej kondycji nabłonka rogówki. [8]

W kroplach często stosuje się również karbomer – składnik będący połączeniem kwasu poliakrylowego z wodą. Jego używanie wspomaga nawilżenie oczu, zwłaszcza podczas przebywania w niesprzyjającym środowisku – w miejscach chłodzonych klimatyzacją, zadymionych czy podczas dłuższej pracy przy komputerze. [9] 

Nie wszystkie składniki zawarte w popularnych preparatach działają korzystanie – tu warto wspomnieć o powszechnie stosowanych środkach konserwujących z grupy soli amoniowych: chlorku polidronium i chlorku benzalkonium [5], które bardzo często niosą za sobą skutki uboczne w postaci podrażnień. Jeśli w kroplach mają wystąpić konserwanty, znacznie lepiej, jeśli będą to sobitiol [6] czy bezwodny kwas cytrynowy.

Dbanie o oczy popłaca

Choć dzisiaj spędzamy więcej niż kiedykolwiek czasu wpatrzeni w ekrany komputerów, a sztuczne światło nierzadko towarzyszy nam przez cały dzień, to możemy zrobić wiele, by zadbać o oczy. Bardzo ważna jest odpowiednia dieta, odpoczynek podczas pracy przy komputerze, zapewnienie odpowiednich warunków, w jakich przebywamy (nawilżenie powietrza i prawidłowo dobrane oświetlenie), a także stosowanie jak najlepiej dopasowanych kropli do oczu.

Redakcja

[1] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/cxo.12798

[2] https://www.dbajowzrok.pl/2016/06/22/jak-alkohol-wplywa-na-twoj-wzrok/

[3] https://www.rogowskioptometrysta.pl/smog-a-wzrok/

[4] http://psjd.icm.edu.pl/psjd/element/bwmeta1.element.psjd-1dfde004-7a8c-4274-83e7-d4720d3eb92c/c/OPT_2-2017_Skladniki_pokarmowe_wplywajace_w.pdf

[5] https://www.ema.europa.eu/en/documents/scientific-guideline/questions-answers-benzalkonium-chloride-used-excipient-medicinal-products-human-use_en.pdf

[6] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2754081/

[7] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8992089/

[8] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC505317/

[9] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8828721/