Zdrovit - Jak trawienie i pasaż jelitowy wpływają na nasze samopoczucie?

Jak trawienie i pasaż jelitowy wpływają na nasze samopoczucie?

17.10.2024
Zdrovit

Jak przebiega trawienie i wędrówka pożywienia w naszym organizmie? Znajomość etapów tych procesów pozwala lepiej zrozumieć, jakie nawyki żywieniowe i życiowe pozwalają uniknąć nieprzyjemnych objawów ze strony układu pokarmowego.

Jak przebiega proces trawienia?

Trawienie to proces mechanicznego i chemicznego rozkładu spożywanych przez nas pokarmów na substancje niezbędne do funkcjonowania organizmu, które zostają wchłonięte do krwioobiegu. W żywności znajdują się makroelementy, które wymagają przed wchłonięciem strawienia – m.in. tłuszcze, węglowodany oraz białka. Jak w dużym uproszczeniu wygląda proces trawienia u człowieka?

Pierwszy etap trawienia u człowieka ma charakter mechaniczny i polega na rozdrabnianiu pokarmu zębami na mniejsze części. Trawienie chemiczne polega na rozkładzie pożywienia głównie przez enzymy trawienne i rozpoczyna się już w jamie ustnej, gdzie enzymy zawarte w ślinie oddziałują na węglowodany i tłuszcze. Kontynuacja trawienia chemicznego odbywa się w żołądku, w którym na pokarm oddziałują enzymy żołądkowe i trzustkowe. Większość trawienia zachodzi u człowieka w jelicie cienkim[1], do którego treść żołądkowa przechodzi przez odźwiernik, dostając się do dwunastnicy. Na koniec resztki pokarmowe trafiają do jelita grubego, gdzie działanie bakterii pozwala nam na pozyskiwanie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych.

Działanie enzymów trawiennych wspomagają też inne substancje. Należą do nich np. kwas solny, który jest wydzielany przez żołądek, oraz żółć, której głównym zadaniem jest rozbicie tłuszczów na mniejsze cząsteczki.

Jelito cienkie – to tu przyswajamy najwięcej składników pokarmowych

Podstawową funkcją jelita cienkiego jest rozkładanie pokarmu, wchłanianie składników odżywczych i ekstrakcja wody. Dwunastnica, czyli początkowy i najkrótszy odcinek jelita cienkiego, otrzymuje enzymy trawienne z wątroby, trzustki i pęcherzyka żółciowego poprzez przewody łączące ją z tymi narządami. Jelito czcze, środkowa część jelita cienkiego jest bardzo silnie ukrwiona, a umiejscowiony tu splot mięśniowy pozwala efektywnie przemieszczać i mieszać pokarm z enzymami trawiennymi[2]. To właśnie w jelicie czczym zachodzi w największym stopniu wchłanianie składników odżywczych, takich jak węglowodany, białka, lipidy, witaminy i minerały. Sprzyja temu bardzo duża powierzchnia wewnętrzna tego organu, zaopatrzona w liczne fałdy okrężne.

Jelito kręte to ostatni odcinek jelita cienkiego. Pełni ono kluczową rolę we wchłanianiu witaminy B12, która jest m.in. konieczna do produkcji czerwonych krwinek, a także bardzo ważna dla funkcjonowania układu nerwowego. Chociaż większość składników odżywczych jest przyswajana w jelicie czczym, to w jelicie krętym kontynuowane jest wchłanianie wody, elektrolitów, tłuszczów i resztkowych produktów trawienia. Odzyskiwane są też tutaj sole żółciowe, wykorzystywane przez organizm do rozkładu tłuszczów. Jelito kręte od jelita grubego oddziela zastawka krętniczo-kątnicza, która otwiera się i zamyka, umożliwiając przepływ pokarmu i zapobiegając jednocześnie przedostawaniu się bakterii z jelita grubego. Dodatkowo końcowy odcinek jelita cienkiego jest wyścielony komórkami Panetha, które chronią jelito kręte przed patogenami[3]. Produkują one peptydy i białka o selektywnym działaniu przeciwbakteryjnym, co wpływa na regulację mikrobioty jelitowej i ma ogromne znaczenie dla zdrowia naszego układu pokarmowego. Komórki Panetha wspierają też regenerację nabłonka jelitowego.

Jelito grube także pozwala pozyskiwać cenne składniki

Rozkład chemiczny treści pokarmowych zachodzi także w jelicie grubym. A to za sprawą działania bakterii, które fermentują niestrawione resztki pokarmowe – m.in. błonnik i niektóre węglowodany. Proces fermentacji prowadzi do produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA), takich jak kwas masłowy, kwas octowy i kwas propionowy, które mogą być wchłaniane i wykorzystywane przez organizm jako źródło energii.

Jak odczuwamy najczęstsze problemy z pracą jelit?

W procesie trawienia i przesuwania mas pokarmowych w jelitach dla naszego samopoczucia ogromne znaczenie mają dwa zjawiska:

Perystaltyka jelit – rytmiczne i falowe skurcze mięśni gładkich jelit, które przemieszczają treść pokarmową wzdłuż przewodu pokarmowego – od momentu gdy opuści ona żołądek, to jej wydalenia przez odbyt.
Segmentacja treści pokarmowych – dzielenie masy pokarmowej na odcinki i intensywne mieszanie jej i rozdrabnianie, dzięki skurczom i rozkurczom mięśni.

Oba zjawiska odgrywają zasadniczą rolę we wchłanianiu przez organizm wody i składników odżywczych[4].

Praca jelit wpływa nie tylko na efektywność trawienia, ale też nasze samopoczucie po posiłkach i odporność. Powolny transport dobrze nawilżonego pokarmu w jelicie cienkim pozwala na dłuższy jego kontakt z błonami śluzowymi i ułatwia przyswajanie składników, wpływa na dłuższe utrzymanie uczucia sytości i może stabilizować poziom cukru we krwi. Jeśli jednak transport pożywienia przez jelito cienkie jest zbyt powolny, wzrasta ryzyko wzdęć na skutek fermentacji niestrawionych węglowodanów.

Długotrwałe zaleganie pokarmu w jelicie grubym może także powodować wzdęcia oraz zaparcia. Z kolei zbyt szybki pasaż pokarmu przez końcowy odcinek układu pokarmowego może zmniejszać absorpcję wody i elektrolitów oraz produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA), które są korzystne dla zdrowia jelit. Gdy jelito grube jest zbyt aktywne, przykrymi objawami bywają m.in. dyskomfort odczuwany w podbrzuszu, bulgotanie i burczenie w jamie brzusznej oraz luźny stolec.
Jak widać zatem, zarówno szybki, jak i powolny pasaż jelitowy mogą mieć plusy i minusy.

Wpływ błonnika na układ trawienny

Wśród przyczyn nieprawidłowej perystaltyki wymienia się stres oraz nieodpowiednią dietę. W przypadku bardzo wzmożonych skurczów perystaltycznych winowajcą mogą być spożywane w zbyt dużych ilościach surowe warzywa i owoce. Szczególnie pobudzająco na nasze jelita działają kapusta, brokuły i marchew, które mogą też zwiększać objętość stolca. Wśród owoców wpływających na szybszą perystaltykę znajdują się śliwki, jabłka i gruszki – szczególnie bogate w błonnik, jeśli spożywane są ze skórką. Efekt zwiększający perystaltykę ma też jedzenie nasion lnu oraz ostrych przypraw – np. papryczek chili lub imbiru.

Słaba perystaltyka to z kolei często efekt diety, w której dominują produkty wysoko przetworzone oraz ubogie w błonnik – np. białe pieczywo i ciasta. Negatywny wpływ mają też tłuste potrawy i zbyt małe spożycie płynów.

Jak widać, jednym z najważniejszych składników pokarmowych, wpływających na pracę naszych jelit jest błonnik. Dobierając odpowiednio jego ilość i rodzaj w naszej diecie, możemy wpływać w pewnym stopniu na perystaltykę.

Błonnik składa się z niestrawnych form węglowodanów, zwykle w postaci polisacharydów zawartych w żywności pochodzenia roślinnego. Najbardziej znaną i cenioną właściwością błonnika jest jego wpływ na motorykę jelit i prawidłowe wypróżnianie[5]. Żywność o wysokiej zawartości błonnika obejmuje m.in. pieczywo pełnoziarniste i płatki zbożowe, owoce, warzywa, rośliny strączkowe i orzechy. Błonnik wpływa pozytywnie także na działalnie jelita grubego i wzrost prawidłowej mikroflory jelitowej[6]. Jego nierozpuszczalna frakcja zwiększa masę i objętość stolca[7], co ma wiele pozytywnych skutków dla układu pokarmowego. Jelita muszą intensywniej pracować, aby przesunąć treść pokarmową. Na zmiękczenie mas kałowych pozytywnie wpływa zaś błonnik rozpuszczalny, który znajdziemy m.in. w warzywach i owocach, a szczególnie w ich skórkach, orzechach i roślinach strączkowych. Ten składnik pokarmowy ma zdolność do absorpcji wody, co ułatwia defekację.

Polub karczocha i wspieraj pracę układu pokarmowego
Prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego pomaga utrzymać wzbogacenie diety o karczochy. To mało popularne w Polsce warzywo zawiera m.in. fruktooligosacharydy (FOS), które pełnią rolę prebiotyków i pozytywnie wpływają na florę bakteryjną jelita grubego. Są też kwalifikowane jako rozpuszczalny błonnik[8], czyli mają zdolność do absorpcji wody w przewodzie pokarmowym. Ich działanie objawia się m.in. przez promowanie wzrostu korzystnych bakterii, które uczestniczą w fermentacji niestrawionych składników odżywczych i syntezie witamin[9]. Karczoch wspomaga też pracę wątroby i prawidłowy przepływ soków trawiennych. Zawiera cynarynę, która wpływa na dobry przepływ żółci z wątroby do woreczka żółciowego, a następnie do dwunastnicy. Ułatwia to trawienie tłuszczów i poprawia ogólną wydajność trawienia. Oprócz wdrożenia karczocha do diety, możemy też suplementować jego dobroczynne składniki dzięki preparatom zawierającym ekstrakt z tego warzywa.

Wydajność trawienia i pasaż jelitowy wpływają na nasze samopoczucie po posiłkach oraz zdrowie. Dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości błonnika oraz niektórych substancji pochodzenia roślinnego, takich jako cynaryna czy fruktooligosacharydy wspiera prawidłowe działanie naszego układu pokarmowego.

Redakcja

błonnik praca jelit prawidłowe trawienie trawienie zdrowie

Poprzedni artykuł Następny artykuł