Gama naturalnych kolorów ludzkiego uzębienia rozciąga się od bieli aż po żółtobrunatne zabarwienie. Marzeniem większości ludzi jest jednak posiadanie nieskazitelnie białych zębów.

Kolor ten uważany jest za oznakę zdrowia, atrakcyjności a nawet zamożności. Te m.in. uwarunkowania kulturowe sprawiają, że wybielanie zębów jest dziś już standardową usługą oferowaną przez gabinety dentystyczne na całym świecie. Kolor zębów można też poprawić za pomocą domowych metod.

Zmiany w naturalnym kolorze zębów mogą wynikać z procesów zachodzących na ich powierzchni lub wewnątrz struktury tkankowej. W tym pierwszym przypadku są znacznie łatwiejsze do usunięcia. Często możemy to zrobić skutecznie samodzielnie, wykorzystując dostępne środki pielęgnacyjne m.in. w postaci past.

Przebarwienia wewnętrzne zębów

Zanim dokładnie omówimy przebarwienia zewnętrzne i sposoby przywracania zębom bieli, zatrzymajmy się tylko na chwilę przy przebarwieniach o charakterze wewnętrznym. Pojawiają się one, gdy barwniki odkładają się w twardych tkankach zęba wskutek schorzeń, wad rozwojowych uzębienia czy też po prostu starzenia się organizmu. Przyczyną może być także przyjmowanie niektórych leków oraz zmiany patologiczne miazgi[1]. Zmiany koloru o charakterze wewnętrznym nie poddają się niestety preparatom wybielającym ani technikom, skutecznym przy przebarwieniach zewnętrznych. Problemem jest to, że barwniki powodujące przebarwienia wewnętrzne wnikają pod szkliwo i często tworzą ze składnikami szkliwa lub zębiny trwałe połączenia[2]. Wybielanie zębów z przebarwieniami wewnętrznymi jest trudne i wymaga zastosowania przez dentystę środków, które mogą prowadzić do utleniania barwnych substancji zmagazynowanych w twardych tkankach zęba. Tyle o przebarwieniach wewnętrznych – walka z nimi nie jest możliwa przy użyciu metod domowych – zostawiamy do stomatologom.

Jak powstają przebarwienia zewnętrzne zębów?

Wróćmy do przebarwień zewnętrznych. Przyczyną ich powstawania są rekcje chemiczne zachodzące w płytce nazębnej, wywołujące zmianę bezbarwnych substancji organicznych na powierzchni szkliwa w związki zabarwiające ząb na kolor m.in. żółty, szary lub nawet brązowy. Wszystkiemu winne są bakterie. Organizmy te tworzą mikrokolonie, a w toku ich rozrostu, na bazie tzw. osłonki nabytej (cienkiej warstwy glikoprotein ślinowych)[3] powstaje płytka nazębna. Pozostawiona przez dłuższy czas na powierzchni szkliwa ulega mineralizacji (procesowi temu w dużym stopniu zapobiega regularne i staranne mycie zębów). Efektem mineralizacji płytki jest kamień nazębny oraz struktury, które skutecznie wiążą substancje barwne z powierzchnią zęba, zmieniając jego kolor.

Co przebarwia zęby i czy możemy temu zapobiegać?

Dobra wiadomość jest taka, że mamy duży wpływ na wiele czynników zewnętrznych zmieniających barwę naszego uśmiechu. Przede wszystkim, jeśli ktoś pali papierosy, warto przestać choćby ze względu na stan uzębienia (negatywny wpływ palenia tytoniu na nasze zdrowie to oczywiście temat rzeka i na jamie ustnej się na pewno nie kończy). Palenie papierosów nie tylko przyśpiesza żółknięcie zębów, ale też skutecznie osłabia efekt ich wybielania. Substancje smoliste zawarte w papierosach tworzą trudny od usunięcia nalot oraz ograniczają wydzielanie śliny, co zwiększa ryzyko pojawienia się próchnicy oraz schorzeń przyzębia[4].

Wiele produktów spożywczych także przebarwia zęby, jednak dzięki ślinie nasz organizm w większości przypadków radzi sobie z tym dobrze. Jeśli nasze ślinianki pracują prawidłowo, wytwarzana przez nie ślina regularnie przemywa powierzchnię zębów, usuwając resztki jedzenia i bakterie a także neutralizując kwaśny odczyn w jamie ustnej. W ten sposób w pewnym stopniu chroni nas przed powstawaniem przebarwień. Istnieje jednak grupa pokarmów, które są „trudnym przeciwnikiem” dla naszych zębów. Są to m.in. kawa, mocna herbata, czerwone wino, barwione napoje gazowane, a także buraki, jagody i kurkuma. Ostrożność w spożyciu tych produktów jest wskazana szczególnie po 45 roku życia. Mamy już wtedy na ogół do czynienia ze znacznym starciem guzków zębowych i brzegów siecznych. Jednocześnie z upływem lat szkliwo ulega osłabieniu i traci gładkość, a na jego powierzchni pojawia się coraz więcej bruzd. Z tego powodu do przebarwień może dochodzić łatwiej, a dodatkowo zmiana koloru może stać się trwalsza i trudniejsza do usunięcia[5].

Czy można wybielać zęby w domu?

Oprócz korzystania z zbiegów wybielania uzębienia w gabinecie stomatologicznym, na zachowanie naturalnego koloru zębów możemy też wpływać sami, używając odpowiednich past. Warto zwrócić uwagę na obecność w ich składzie enzymów rozpuszczających podstawę białkową przebarwień, która jest następnie usuwana z powierzchni szkliwa podczas mycia i płukania zębów. Taką rolę pełnią micele – aktywne składniki myjące, które usuwają przebarwienia i oczyszczają zęby. Są to kuliste struktury cząsteczek detergentów, które powstają, kiedy dodajemy surfaktant (ang. surface active agent) do wody. Takie drobinki bezpiecznie i delikatnie usuwają plamy i przebarwienia ze szkliwa zębów[6]. Warte uwagi są też pasty wybielające zawierające składniki, które dodatkowo działają antybakteryjnie, chronią przed pojawieniem się próchnicy (np. fluor) oraz uzupełniają mikro ubytki w szkliwie (np. hydroksyapatyt – czyli mineralna forma wapnia i fosforanu). Przy doborze past zwróćmy uwagę także na czynnik ścieralności – RDA. Bardzo ważne jest stosowanie się do zaleceń producentów past pielęgnujących, którzy biorą ten współczynnik pod uwagę określając, ile razy w tygodniu należy danej pasty używać.

Jak zmniejszać ryzyko przebarwień zębów?

Dużo zależy od nas samych. Regularne wizyty profilaktyczne u stomatologa, usuwanie kamienia nazębnego oraz szybka interwencja w przypadku stwierdzenia najmniejszych śladów próchnicy sprzyjają zachowaniu ładnego koloru zębów na lata. Zęby po leczeniu dużych ubytków mogą ulegać przebarwieniom.

Także rzucenie palenia oraz prawidłowa higiena jamy ustnej sprzyjają utrzymaniu naturalnego koloru naszego uśmiechu. Nigdy nie zapominajmy o wieczornym myciu i szczotkowaniu uzębienia. W nocy działanie kwasów jest szczególnie intensywne wskutek mniejszego wydzielania śliny. Osłabia to szkliwo i w połączeniu z narastającym osadem nazębnym stwarza znakomite środowisko do reakcji chemicznych, sprzyjających powstawaniu przebarwień. Jeśli nie możemy umyć zębów starajmy się je przepłukać czystą wodą. Pamiętajmy też, że nitkowania nie należy traktować jako zabiegu „uzupełniającego”. Jest tak samo ważne jak staranne szczotkowanie. Szczeliny między zębami są mocniej narażone nie tylko na atak próchnicy, ale także przebarwień. Ważny jest też dobór odpowiedniej szczoteczki – zbyt twarde włosie może przyczyniać się do osłabienia szkliwa i sprzyjać powstawaniu przebarwień.

Warto pamiętać, że celem zabiegów wybielających zęby jest usunięcie przebarwień, które zmieniają ich naturalny kolor. Trzeba zatem odróżnić „przywracanie koloru” od „zabarwiania zębów na biało” i mieć realistyczne w tym zakresie oczekiwania. Jeśli ktoś ma naturalnie żółty odcień zębów to uzyskanie koloru typu „śnieżna biel” wymagałoby bardzo agresywnych zabiegów. Jeśli ktoś nie akceptuje naturalnego koloru swoich zębów, odpowiednim rozwiązaniem dla niego mogą być licówki lub korony.

Redakcja

1. https://www.czytelniamedyczna.pl/1726,przebarwienia-zebow-diagnoza-i-leczenie.html

Ozlem Kahveci, Michał Fidecki, Elżbieta Jodkowska, Przebarwienia zębów: diagnoza i leczenie, Nowa Stomatologia 4/2007, s. 143-149.

2.https://www.czytelniamedyczna.pl/1875,zaburzenia-barwy-zebow-spowodowane-czynnikami-pochodzenia-wewnetrznego-metody-l.html
Konrad Małkiewicz, Elżbieta Jodkowska, Zaburzenia barwy zębów spowodowane czynnikami pochodzenia wewnętrznego – metody leczenia za pomocą środków wybielających na podstawie przeglądu piśmiennictwa i własnych obserwacji, Nowa stomatologia 2/2005, s. 89- 93.

3.https://www.czytelniamedyczna.pl/1897,ocena-kliniczna-pasty-do-zebow-i-gumy-do-zucia-yotuel-whitening-badanie-wstepne.html
Ewa Fitak, Małgorzata Ponto, Leopold Wagner, Ocena kliniczna pasty do zębów i gumy do żucia Yotuel Whitening – badanie wstępne, Nowa Stomatologia 4/2005, s. 209-213.

4.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4945334/
Petrušić N, Posavac M, Sabol I, Mravak-Stipetić M. The Effect of Tobacco Smoking on Salivation. Acta Stomatol Croat. 2015 Dec;49(4):309-15. doi: 10.15644/asc49/4/6. PMID: 27688415; PMCID: PMC4945334.

5.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4327798/
Kunin AA, Evdokimova AY, Moiseeva NS. Age-related differences of tooth enamel morphochemistry in health and dental caries. EPMA J. 2015 Jan 29;6(1):3. doi: 10.1186/s13167-014-0025-8. PMID: 25685249; PMCID: PMC4327798.

6.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7245492/
Vranić E, Lacević A, Mehmedagić A, Uzunović A. Formulation ingredients for toothpastes and mouthwashes. Bosn J Basic Med Sci. 2004 Oct;4(4):51-8. doi: 10.17305/bjbms.2004.3362. PMID: 15628997; PMCID: PMC7245492.