Zdrovit - Czym są zatoki nosowe i jak o nie dbać?

Czym są zatoki nosowe i jak o nie dbać?

29.03.2023
Zdrovit

Zatoki to wypełnione powietrzem przestrzenie w twarzoczaszce, połączone bezpośrednio z jamą nosową.

Jedną z ich funkcji jest ogrzewanie i nawilżanie powietrza, które dostaje się do organizmu przez nos. Częstą przypadłością, zwłaszcza w okresie jesiennym, jest zapalenie zatok, któremu towarzyszy ból umiejscowiony w okolicy czoła i nasady nosa. Jakie są objawy infekcji zatok i czy można je złagodzić?

Zatoki przynosowe – gdzie się znajdują i jaka jest ich funkcja?

W obrębie czaszki wyróżniamy cztery rodzaje zatok nosowych, usytuowanych symetryczne po obu stronach twarzoczaszki. Poniżej oczu, w obrębie kości szczękowej, znajdują się największe z zatok, szczękowe. Z kolei nad oczami, w obrębie kości czołowej, zlokalizowane są zatoki czołowe. Pomiędzy oczami a nosem, znajdziemy ponadto komórki sitowe, a w szczytowej części jamy nosowej zatoki klinowe.

Zatoki przynosowe pełnią w organizmie ludzkim kilka funkcji:

Ogrzewanie i nawilżanie powietrza wprowadzanego przez nos, które zamienia się w nasyconą parę o temperaturze 36 stopni Celsjusza[1].
Ochrona struktury głowy przed urazami.
Zmniejszenie masy twarzoczaszki (zamiast litej kości, mamy przestrzenie wypełnione powietrzem).
Wspomaganie wymiany cieplną pomiędzy powietrzem a krwią, co chroni mózgowie przed przegrzaniem[2].

Przestrzeń zatok wypełnia powietrze, a ich ściany wyścielone są błoną śluzową. Jest to samooczyszczający się mechanizm śluzowo-rzęskowy, który wytwarza wydzielinę śluzową. Nawilża nabłonek oraz zbiera zanieczyszczenia. Ruch rzęsek pokrywających komórki błony śluzowej sprawia, że nadmiar wydzieliny wraz z “uwięzionymi” w niej zanieczyszczeniami kierowany jest w stronę ujść, znajdujących się w jamie nosowej[3]. Obecność odpowiedniej ilości wydzieliny, która dzięki prawidłowej gęstości nie zalega w zatokach przynosowych jest więc warunkiem ich prawidłowego funkcjonowania. Infekcje zaburzają ten stan – wydzielina gęstnieje, a dodatkowo jej odprowadzanie mogą pogarszać nieprawidłowości anatomiczne.

Dlaczego niektórzy mają większe problemy z infekcjami zatok niż inni?

Zagrożeniem dla prawidłowego funkcjonowania zatok jest niedrożność nosa. Szczególnie niebezpieczne są problemy wynikające z jego nieprawidłowej budowy – np. skrzywiona przegroda nosowa, obrzęki i przerosty małżowin nosowych czy zwężenie naturalnych ujść zatok poprzez nieprawidłową budowę ściany bocznej nosa. Również obecność polipów i torbieli jest czynnikiem zwiększającym ryzyko niedrożności. Zaniedbane uzębienie także może przyczynić się do problemów z zatokami. Nieleczona próchnica i infekcje zębów mogą wywołać zapalenie zatok szczękowych oraz zwiększyć ryzyko pojawienia się problemów z wszystkimi zatokami przynosowymi[4]. W tym zakresie istnieje „sprzężenie zwrotne”, ponieważ zaniedbywane infekcje zatok mogą z kolei negatywnie wpływać na uzębienie.

Jedną z najczęstszych przyczyn problemów z zatokami przynosowymi są infekcje wirusowe wywołujące przeziębienie lub grypę. Zapalenie może też zacząć się od zakłócenia drożności nosa na skutek działania czynnika alergicznego. W obu przypadkach obrzęk błony śluzowej nosa oraz zatok doprowadza do zamykania połączeń jamy nosowej z zatokami. Stan ten jeszcze szczególnie uciążliwy dla osób z nieprawidłowościami w budowie nosa, zmniejszającymi dodatkowo jego drożność. W zatokach powstaje podciśnienie, które sprzyja przenikaniu do nich wirusów i bakterii ze śluzówki nosa. Wskutek braku drożności, zbierająca się w zatokach wydzielina, staje się pożywką dla bakterii. W efekcie dochodzi do nadkażenia bakteryjnego i powstania przewlekłej infekcji[5].

Każdemu może grozić zapalenie zatok, jednak niektóre osoby – np. te z nieprawidłową budową nosa lub z alergią – narażone są na przedłużania się i większe nasilenie problemu. Może to skutkować przejściu infekcji w stan przewlekły.

Zapalenie zatok – objawy i przebieg infekcji

Do powstania stanu zapalnego o podłożu bakteryjnym przyczyniają się najczęściej takie bakterie, takie jak m.in. pneumokoki, pałeczki grypy, moraxella czy rzadziej gronkowce[6]. Objawami dolegliwościami ze strony zatok, oprócz niedrożności nosa, są zwykle ból głowy oraz twarzy, która może być wrażliwa na dotyk czy ucisk. infekcji zatok może towarzyszyć podwyższona temperatura ciała i wydzielina z nosa o intensywnym zabarwieniu, która ścieka też po tylnej części gardła. Objawami stanu zapalnego są też kaszel oraz uczucie zatkania uszu. Opisanym symptomom towarzyszy ogólne złe samopoczucie. Leczenie polega przede wszystkim na zwalczaniu infekcji oraz udrożnieniu zatok nosowych i upłynnieniu wydzieliny. Celem jest zapobieżenie przejściu problemu w stan przewlekły.

Przewlekły stan zapalny sprzyja namnażaniu się w zatokach grzybów m.in. z gatunku Aspergillus oraz Mucor and Rhizopus, dla których wilgotna błona śluzowa może być znakomitym miejscem do rozwoju[7]. Ryzyko takiego stanu rzeczy jest szczególnie wysokie u osób o obniżonej odporności, ze skłonnością do nawracających infekcji. Zapalenie zatok będące skutkiem działania grzybów jest bardzo niebezpieczne i może nawet skutkować nawet problemami w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.[8]

Infekcja zatok – jak sobie pomóc?

Aby uniknąć przykrych konsekwencji związanych z zapaleniem zatok warto zadbać o higienę górnych dróg oddechowych. Do dobrych praktyk zaliczyć można:

Oczyszczanie błon śluzowych poprzez irygację nosa roztworem soli fizjologicznej przez kanały nosowe. Pozwoli to usunąć zanieczyszczenia, patogeny oraz nadmiar śluzu. Takie działania można prowadzić profilaktycznie.
Nawilżanie błon śluzowych, w czym może być pomocne odpowiednie nawodnienie organizmu, domowe inhalacje oraz dbałość o odpowiednią wilgotność powietrza w domu lub mieszkaniu.
Ochrona antybakteryjna nosa i zatok, do czego znakomicie nadają się środki zawierające nanosrebro. Roztwory zawierające niewielkie cząsteczki srebra tworzą barierę, która nie przepuszcza drobnoustrojów. Pomagają też oczyścić nos i zatoki z zalegającej wydzieliny, regenerują i nawilżają błonę śluzową nosa.
Ochrona błony śluzowej przed grzybami. Efektywnie pomóc tu mogą preparaty zawierające nanomiedź. Połączenie nanomiedzi i nanosrebra w jednym preparacie podwyższa skuteczność tych składników.

Warto też pamiętać o tak podstawowych czynnościach, jak dezynfekowanie powierzchni i przedmiotów codziennego użytku, których często dotykamy: telefonu, klawiatury komputera, klamek czy powierzchni biurka. Unikajmy także dotykania nosa i jego okolic nieumytymi rękami.

Zapalenie zatok wiąże się wieloma przykrymi dolegliwościami a przejście w stan przewlekły może mieć poważne konsekwencje dla naszego organizmu. Zadbajmy o odporność oraz o higienę górnych dróg oddechowych. Nie lekceważmy przeziębienia i starajmy się nawet przy niewielkim katarze zapewnić odpowiednią drożność nosa i nawilżenie błon śluzowych. W ten prosty sposób zmniejszymy ryzyko rozwinięcia się zapalenia zatok.

Przypisy;

infekcja bakteryjna infekcja grzybicza infekcja nosa i zatok nanosrebro nos i zatoki spray spray do nosa zapalenie zatok zatoki zdrowie

Poprzedni artykuł Następny artykuł