Nietolerancja laktozy daje przykre objawy ze strony układu pokarmowego. Pojawia się dyskomfort oraz uczucie „przelewania” w jamie brzusznej.
Czy osoby dotknięte tym problemem muszą zawsze całkowicie zrezygnować z produktów mlecznych?
Laktoza to cukier obecny w mleku ssaków oraz jego przetworach. Wielu ludzi nie radzi sobie dobrze z jej trawieniem. Ich organizm nie potrafi rozłożyć laktozy na glukozę i galaktozę lub robi to w stopniu niewystarczającym. Efektem są przykre dolegliwości gastryczne, czasem po wypiciu nawet szklanki mleka lub zjedzeniu kawałka twarogu. Jeśli doświadczamy takich objawów może to oznaczać, że dotyczy nas nietolerancja laktozy. Jaki jest dokładnie mechanizm tego problemu? Nabłonek jelita cienkiego nie wytwarza laktazy, enzymu który pozwala na hydrolizę laktozy do postaci glukozy i galaktozy, co z kolei jest konieczne do wchłonięcia tych składników przez jelita.
Z czego wynikają przykre objawy nietolerancji laktozy?
Gdy laktoza, czyli cukier mlekowy, nie zostanie poddana działaniu laktazy i nie ulegnie strawieniu, trafia do jelita grubego. Tam staje się doskonałą pożywką dla flory bakteryjnej, której aktywność prowadzi do intensywnego wydzielania wodoru i dwutlenku węgla. Skutkuje to powstawaniem gazów oraz odczuciem dyskomfortu w jamie brzusznej[1]. Objawy mogą pojawić się już po 30 minutach od spożycia nabiału.
Nietolerancja laktozy może być wrodzona – wtedy ujawnia się już kilka dni po urodzeniu. W takim przypadku konieczne jest szybkie wprowadzenie bezlaktozowej diety, która towarzyszyć nam będzie do końca życia. Częstszym przypadkiem jest hipolaktazja. To proces naturalny, nasilający się z wiekiem, a jego efektem jest utrata aktywności laktazy, którą organizm wytwarza w zbyt małych ilościach. To zjawisko jest silnie związane z genotypem ludzkim. Występuje częściej u rdzennych mieszkańców Azji i Afryki[2].
Nietolerancja laktozy nabyta – czynniki sprzyjające
Nietolerancja laktozy może być także nabyta. Dzieje się tak na skutek czynników, które uszkadzają trwale lub czasowo błonę śluzową w jelicie cienkim, co obniża rezerwy laktazy jelitowej. Zniszczenie trwałe lub czasowe mikrokosmków może mieć wiele przyczyn. Jedną z nich jest przyjmowanie w dużych ilościach leków, takich jak aspiryna, antybiotyki czy niesterydowe środki przeciwzapalne. Problem może dotyczyć też osób po radioterapii[3].
Czy trzeba całkowicie rezygnować z mleka i jego przetworów?
Nietolerancja laktozy może mieć różne nasilenie. Najtrudniej mają osoby z wrodzoną nietolerancją laktozy – one muszą całkowicie unikać tego składnika w diecie. W wielu przypadkach nietolerancji nabytej lub wtórnej enzym laktazy jest wytwarzany, ale w ilościach zbyt małych, aby podołać dowolnym porcjom laktozy, przyjmowanym z dietą. Każdy może zatem mieć indywidualnie ustaloną, tolerowaną przez organizm ilość laktozy, którą może spożyć. Taką „dozwoloną dawkę” można zwykle ustalić stosując choćby tzw. dietę eliminacyjną – czyli wykluczając najpierw całkowicie laktozę z jadłospisu, a potem wprowadzając ją stopniowo w bardzo małych dawkach. Gdy pojawią się nieprzyjemne objawy, oznacza to, że osiągnęliśmy maksymalną ilość laktozy w posiłku.
Dobra wiadomość jest taka, że produkty mleczne mają bardzo zróżnicowaną zawartość laktozy. Jeśli zatem nasz organizm produkuje nawet niewielkie ilości enzymu laktazy, możemy znaleźć przetwory mleczne, których niewielkie ilości nie wywołają nieprzyjemnych objawów ze strony układu pokarmowego. Często okaże się więc, że osoba z nietolerancją laktozy może pozwolić sobie czasem na kulkę ulubionych lodów czy tost z żółtym serem.
Problem nietolerancji można też złagodzić przyjmując suplementy z enzymem laktazy, które pozwalają dostarczyć go do jelita cienkiego, „wyręczając” nasz organizm.
Zawartość laktozy w produktach mlecznych
Rekordzistą wśród produktów mlecznych, jeśli chodzi o zwartość laktozy jest odtłuszczone mleko w proszku. Zawierać może ono nawet 14-krotnie więcej laktozy niż tłusta śmietana i 10 razy tyle, co świeże mleko. Poniżej przykłady zawartości laktozy w 100 gramach produktów[4]:
- mleko odtłuszczone, w proszku: 51 g
- mleko pełne, w proszku: 39 g
- mleko krowie 0,5% tłuszczu: 4,9 g
- mleko krowie 3,2% tłuszczu: 4,9 g
- jogurt naturalny 2% tłuszczu: 4,6 g
- ser żółty: 0,1 g
- ser biały chudy: 3,1 g
- ser biały tłusty: 2,9 g
- ser typu feta: 1 g
- serek typu fromage: 2 g
- śmietana 18% tłuszczu: 3,6 g
- mleko kozie: 4,4 g
- mleko owcze: 5,1 g
Jak widać w powyższej tabeli, do mitów można zaliczyć twierdzenia, że im tłustsze mleko tym zawiera więcej laktozy. Nieprawdą jest też to, że osoby z nietolerancją laktozy mogą jako zamiennik mleka krowiego, stosować mleko kozie lub owcze. Najmniej nieprzyjemnych objawów wywołają natomiast żółte sery oraz serki typu feta lub fromage.
Nietolerancja laktozy w wielu przypadkach nie oznacza konieczności całkowitego wyłączenia z diety produktów zawierających laktozę. Jeśli okaże się, że organizm wytwarza chociaż niewielkie ilości enzymu laktazy można poszukać dań, które pozwolą nam czerpać przyjemność i korzyści zdrowotne ze spożywania produktów mlecznych. Można też efektywnie suplementować enzym laktazę, co pozwala jeszcze szerzej włączyć mleko i jego przetwory do naszego jadłospisu.
Redakcja
[1] https://www.czytelniamedyczna.pl/1413,choroby-jelita-cienkiego-znaczenie-zywienia-w-etiopatogenezie-i-leczeniu.html
[2] https://www.karger.com/Article/FullText/493669
[3]https://www.karger.com/Article/FullText/493669
[4] Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
