Menopauza to kolejna, po dorastaniu, dojrzewaniu i okresie dojrzałości, faza w życiu kobiety, która wzbudza u pań chyba najwięcej niepokoju.

Wiąże się ze znaczącymi zmianami hormonalnymi. Warto zrozumieć, co dzieje się z kobiecym organizmem w okresie przekwitania. Może to pomóc trochę „odczarować” menopauzę i podejść do niej spokojnie, a jednocześnie z rozsądkiem.

Choć lista odczuwanych podczas menopauzy objawów może być naprawdę długa, to w gruncie rzeczy większość z nich jest zupełnie naturalna i nie stanowi powodów do niepokoju. W dużej mierze są one rezultatem zachodzących zmian hormonalnych, co przekłada się z kolei na funkcjonowanie organizmu w wielu obszarach. Uporządkujmy wiedzę o tych zmianach.

Hormony w czasie menopauzy

Największe zmiany dotyczą przede wszystkim poziomu estrogenu – w aktywnej formie estradiolu. Ma to związek z utratą aktywności pęcherzyków jajnikowych[1]. To właśnie duży spadek poziomu estrogenu odpowiada za większość zauważalnych i odczuwalnych symptomów menopauzy. W porównaniu z estrogenem, poziom testosteronu nie zmniejsza się tak gwałtownie, a nierzadko stężenie tego hormonu nawet rośnie – trendy te utrzymują się także w okresie postmenopauzalnym[2]. W wyniku tych zjawisk w okresie menopauzy i po menopauzie to właśnie testosteron ma coraz większe znaczenie dla funkcjonowania organizmu kobiety – wpływa na niektóre zmiany skórne czy sposób odkładania się tkanki tłuszczowej. Zamiast w biodrach i na udach, tłuszcz odkłada się raczej w okolicach brzucha (typ tycia androidalny, „męski”).

Przemiana materii w okresie klimakterium

Wiele kobiet w okresie menopauzy i po niej zauważa tendencję do wzmożonego przybierania na wadze. Za to również w pewnym stopniu odpowiedzialność ponoszą hormony. Procesy takie jak lipoliza (w dużym skrócie rozkład enzymatyczny tłuszczów umożliwiający pozyskiwanie z nich przez organizm energii) i lipogeneza (proces prowadzący do odkładania i magazynowania tłuszczu) są zależne m.in. od estrogenu [3], którego stężenie ulega znacznemu obniżeniu. Hormony płciowe wpływają także na leptynę (odpowiedzialną m.in. za odczuwanie sytości) czy angiotensynę (reguluje stężenie jonów sodowych i potasowych, przez co wpływa na ciśnienie krwi). Wszystko to, oprócz zwiększenia skłonności do tycia, powoduje u kobiet w okresie menopauzalnym i postmenopauzalnym także wzrost poziomu glukozy na czczo[4]. Wzrasta również aktywność galaniny wpływającej na łaknienie, a zwłaszcza zwiększającej apetyt na tłuszcze. W badaniach porównawczych stwierdza się u kobiet otyłych podwyższony poziom galaniny w porównaniu z kobietami szczupłymi.

Termoregulacja i zarządzanie energią

Kobiety w okresie menopauzy zmagają się często z uderzeniami gorąca. Dla większości z nich jest to również czas, w którym odczuwają większe zmęczenie, a dodatkowo wypoczynek nocny jest utrudniony z powodu pojawiających się problemów z bezsennością. Tu znów pewne znaczenie może mieć zmniejszenie poziomu estrogenu, który bierze udział w procesach rozszerzania naczyń krwionośnych, rozpraszaniu ciepła oraz obniżaniu temperatury[5]. Progesteron z kolei ma w tym zakresie działanie odwrotne. Z tego też powodu zmiany proporcji między poziomami tych hormonów wpływają na funkcjonowanie układu termoregulacyjnego kobiety. Drugim hormonem, współodpowiedzialnym za charakterystyczne dla menopauzy uderzenia gorąca jest FSH (folikulotropina), której poziom ulega podwyższeniu podczas klimakterium.[6]. Epizody uderzenia gorąca mogą występować nawet kilkanaście razy na dobę – za każdym razem trwając od pół minuty do nawet kilku minut. U wielu kobiet to właśnie one są odpowiedzialne za nieprawidłowy sen i częste wybudzanie.

Neuroprzekaźnictwo i skłonności do obniżonego nastroju

Wiele kobiet cierpiących wcześniej na obniżenie nastroju zauważa u siebie w okresie okołomenopauzalnym nasilenie tych objawów. U innych zaś właśnie w tym okresie pojawiają się pierwsze symptomy wskazujące na pogorszenie nastroju. Przemiany zachodzące w samym ciele kobiety, ale także w jej życiu rodzinnym i społecznym, mogą sprzyjać utracie pewności siebie i poczucia wartości. Na tym jednak nie koniec – niższy poziom estrogenu wpływa na obniżenie i wahania poziomu serotoniny[7], nazywanej „hormonem szczęścia”. Serotonina jest neuroprzekaźnikiem (neurotransmiterem), który oprócz uczestniczenia w procesach zamiany impulsów elektrycznych na chemiczne w mózgu, wpływa także na modulowanie nastroju i sfery emocjonalnej. Obniżony poziom serotoniny może powodować wahania nastrojów i spadek motywacji do działania. Ze zwiększonym ryzykiem obniżenia nastroju wiąże się też podwyższony poziom wspomnianej już powyżej galaniny.

Menopauza – najczęstsze objawy

Menopauza wielopłaszczyznowo oddziałuje na zdrowie i samopoczucie kobiety – zmiany obejmują nie tylko układ hormonalny czy zdolność do wydawania potomstwa. Skóra w tym czasie staje się mniej jędrna i gorzej nawilżona, często wzmaga się też wypadanie włosów. Wzrasta także ryzyko osteoporozy. Rozchwianiu ulega nastrój, pojawiają się problemy z koncentracją i pamięcią. Kobiety uskarżają się także na obniżoną jakość snu, a także uderzenia gorąca. Zmiany hormonalne sprawiają, że w tym czasie łatwiej również o przybranie na wadze – dodatkowe kilogramy odkładają się częściej w okolicach brzucha.

Niektóre z opisanych dolegliwości okresu menopauzy można w znacznym stopniu złagodzić. Np. pod kątem zmniejszenia częstotliwości oraz intensywności uderzeń gorąca możemy przyjmować suplementy diety, zawierające naturalne substancje, takie jak ekstrakt z czerwonej koniczyny, kłącza pluskwicy groniastej czy lignany lniane, pochodzące z siemienia lnianego. Składniki te zawierają fitohormony, mające zdolność łączenia się z receptorami estrogenowymi w organizmie kobiety i dzięki temu mogą wpływać na złagodzenie uciążliwych objawów menopauzy.

Zdrowy tryb życia, odpowiednia dieta, dostosowanie aktywności do możliwości organizmu oraz opieka dobrych specjalistów także pomagają zminimalizować ryzyko problemów wynikających z zachodzących zmian hormonalnych, takich jak obniżenie gęstości kości czy pogorszenie funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego.

Redakcja 

[1] https://www.endocrine.org/~/media/endosociety/files/ep/rphr/57/rphr_vol_57.pdf#page=265

[2] https://academic.oup.com/aje/article/179/9/1128/2739111

[3] https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/153537020422901107

[4] https://journals.lww.com/menopausejournal/Abstract/2007/14030/Menopause,_but_not_age,_is_an_independent_risk.15.aspx

[5] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24715568/

[6] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/951489/

[7] https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0378512293901207