Zapalenie ucha zewnętrznego potrafi skutecznie uprzykrzyć życie.

Zaczerwienienie, ból, swędzenie, pojawiające się obrzęki, a nawet gorączka [1] utrudniają codzienne funkcjonowanie. Jakie są przyczyny zapaleń? Kto szczególnie jest na nie narażony? Czy nasz styl życia ma jakieś znaczenie i co możemy zmienić, by uniknąć lub zredukować występowanie tej dolegliwości? Co przynosi ulgę w przypadku wystąpienia tego problemu?

Co powoduje zapalenie ucha zewnętrznego?

Ucho zewnętrze składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego, na którego końcu znajduje się błona bębenkowa. Te części ucha narażone są na infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze, które skutkować mogą bardzo nieprzyjemnymi objawami. W przypadku małżowiny usznej często za infekcje odpowiadają bakterie gronkowca złocistego lub pałeczki ropy błękitnej. Innym patogenem wywołującym zapalenia w tym obszarze organizmu jest wirus półpaśca i ospy wietrznej (Varicella-Zoster), który manifestując się na powierzchni ucha zewnętrznego, przybiera formę półpaśca usznego [2]. Do 10% zapaleń może być spowodowanych czynnikami grzybiczymi. W przypadku zapalenia przewodu słuchowego zewnętrznego ryzyko problemu zwiększają choroby ogólnoustrojowe (immunosupresja, awitaminozy czy cukrzyca), a bezpośrednią przyczyną są bakterie z rodziny Streptococcus i Staphylococcus. Zapaleniom sprzyjają takie choroby skóry jak AZS (atopowe zapalenie skóry), łuszczyca, świerzbiączka czy liszaj rumieniowaty.

Kto jest szczególnie narażony na zapalenie ucha zewnętrznego? Jak zredukować ryzyko zapalenia?

Niektóre z naszych zachowań oraz styl życia mogą wpływać na to, jak często i czy w ogóle przyjdzie nam zmagać się z zapaleniami ucha zewnętrznego. Nie bez powodu, ostre zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego jest nazywane „uchem pływaka”. To określenie wynika z faktu, że na takie zapalenie szczególnie narażone są osoby, które regularnie moczą uszy. Będą to przede wszystkim ludzie regularnie korzystający z basenu i zawodowi pływacy. Problem może jednak dotknąć też każdego, kto regularnie myje uszy z wykorzystaniem wody, ale niezbyt dokładnie je osusza. Pływakom zalecane jest korzystanie z zatyczek do uszu podczas aktywności w basenie oraz pływanie w miejscach, w których jakość wody nie budzi wątpliwości.

Również zbyt dokładne usuwanie woskowiny usznej, która jest naturalną barierą ochronną organizmu, sprzyja częstszym infekcjom – zwłaszcza w obszarze przewodu słuchowego zewnętrznego. Dlatego zawsze powinno pozostawiać się jej część wewnątrz kanału słuchowego. Nie wszystkie środki wykorzystywane do higieny (mydła czy żele myjące) mogą być stosowane do czyszczenia uszu – wiele z nich może podrażniać delikatny naskórek ucha. Najbezpieczniej jest nie wykorzystywać agresywnych detergentów do czyszczenia uszu – wystarczy woda, łagodne środki myjące, oraz np. środki w sprayu rozrzedzające woskowinę, dzięki czemu można usunąć jej nadmiar. Mogą to być preparaty zawierające np. emolient PPG-8, oleje roślinne lub parafinę,

Nosisz aparat słuchowy lub używasz słuchawek? Czyść je starannie

Osoby korzystające z aparatów słuchowych lub długotrwale słuchające muzyki przy użyciu słuchawek  powinny szczególnie dbać o higienę wprowadzanych do uszu urządzeń. Zatkane uszy utrzymują bowiem wyższą wilgotność, która sprzyja infekcjom – dlatego tak ważne jest usuwanie bakterii i grzybów, osadzających się na słuchawkach i aparatach. Zapaleniom może sprzyjać też antybiotykoterapia – najczęściej wówczas mamy do czynienia z infekcją grzybiczą. Również mieszkanie w kraju o wilgotnym klimacie lub praca w pomieszczeniach o dużej wilgotności czy zapyleniu mogą sprzyjać powstawaniu zapaleń. Tu pomocne może okazać się stosowanie jednorazowych zatyczek do uszu i dbanie o higienę narządu słuchu.

Co może przynieść ulgę, kiedy już doszło do zapalenia ucha zewnętrznego?

Gdy pojawi się zapalenie ucha, prawie zawsze oznacza to konieczność konsultacji z lekarzem. Jeśli czas mija, a ból nie ustępuje lub pojawia się ropna wydzielina, trzeba działać szybko. Jednak nie zawsze mamy taką możliwość od razu – a dotkliwy ból ucha może spowodować, że oczekiwanie na wizytę u lekarza będzie nam się naprawdę dłużyło. Środki łagodzące objawy zapalenia ucha zewnętrznego przydadzą nam się także, gdy zostanie już wdrożone leczenie – przyniosą nam ulgę i łatwiej nam będzie przeczekać czas, który musi upłynąć, aby objawy bólowe zniknęły np. na skutek działania antybiotyków.

Dużą pomocą będą preparaty, które mogą zarówno pomóc w łagodzeniu przebiegu zapalenia, ułatwić higienę (działanie antyseptyczne), jak i zapobiegać nawrotom problemów – zwłaszcza, jeśli jesteśmy w grupie ryzyka: często pływamy lub przebywamy w wilgotnych pomieszczeniach albo nosimy aparat słuchowy. Najskuteczniejsze i bezpieczne składniki zawarte w wyrobach medycznych, polecanych przy zapaleniu ucha to m.in.:

• Gliceryna – pomaga w usuwaniu z ucha nadmiaru wody, tworzącej idealne środowisko do rozwoju bakterii i grzybów. Stanowi również ochronę przed czynnikami zewnętrznymi, jak zimno, wiatr i mróz. Dzięki niej możliwa jest szybsza odbudowa naskórka [3]. Pomaga także w zredukowaniu opuchlizny będącej efektem zapalenia [4].
• Pantenol i dekspantenol – oba składniki mają skuteczne działanie w łagodzeniu podrażnień i sprzyjają regeneracji naskórka [5]. Pomagają również redukować świąd skóry, który jest bardzo uciążliwy przy rozwijających się infekcjach bakteryjnych i grzybiczych. Wykorzystanie ich w kroplach i maściach przyspiesza gojenie i przynosi ulgę.
• Chlorek cetylopirydyniowy – jako składnik antyseptyczny doskonale wspomaga walkę z drobnoustrojami powodującymi zapalenia uszu. Skutecznie działa bakteriobójczo, grzybobójczo, a nawet wirusobójczo, dzięki czemu nie tylko może pomóc podczas infekcji, ale także pozwala zapobiegać ich nawrotom.
• Salicylan choliny – ma działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, dzięki czemu w połączeniu z innymi składnikami w wielu przypadkach okazuje się wystarczający do uwolnienia się od dolegliwości [6].
• Parafina – podawana w postaci kropli jest bardzo skuteczna w usuwaniu woskowiny z uszu. Nieprawidłowe zabiegi pielęgnacyjne sprzyjają infekcji, a nagromadzenie się nadmiaru zawartości w kanale słuchowym również może prowadzić do rozwinięcia się bakterii czy grzybów. Dogłębne oczyszczenie kanału słuchowego (ale przy pomocy preparatów rozpuszczających woskowinę, a nie patyczków kosmetycznych) bywa niezbędne, aby móc korzystać z innych środków.
• Olejki eteryczne – niektóre z nich wykazują się silnym odkażającym i antybakteryjnym działaniem, a niektóre z nich łagodzą ból. Dlatego odpowiednia mieszanka olejków – np. geraniowego, lawendowego czy eukaliptusowego może być doskonałym sposobem na naturalne pozbycie się dolegliwości.
• Wyciąg z nagietka – to naturalny i skuteczny środek przeciwzapalny oraz przyspieszający gojenie się ran. Działa szczególnie skutecznie przy owrzodzeniach skóry, stanach zapalnych, obrzękach i ma przeciwgrzybiczne działanie. Jest cennym składnikiem preparatów na zapalenie uszu.

Zapalenie ucha zewnętrznego jest dolegliwością, której nie wolno lekceważyć, a dodatkowo bywa uciążliwe z powodu nawrotów. Aby uniknąć powtarzania się tego problemu warto dbać o prawidłową higienę uszu oraz stosować środki zapobiegawcze w przypadku częstego kontaktu z wodą i wilgocią.

Redakcja

[1] https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2084530814000495

[2] https://www.aafp.org/afp/2001/0301/p927.html?ref=GoogleYuz.Com

[3] https://www.doz.pl/czytelnia/a15241-Gliceryna_glicerol_E422__wlasciwosci_i_zastosowanie._Czy_gliceryna_jest_szkodliwa

[4] https://link.springer.com/article/10.1007/s00405-007-0463-1

[5] https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=210

[6] https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=713