Pieczenie, drapanie i dyskomfort w gardle należą do najczęściej odczuwanych dolegliwości w sezonie jesienno-zimowym.

Z uwagi na upowszechnienie klimatyzacji w budynkach i pojazdach, coraz częściej problemy te pojawiają się też w innych porach roku. Kłopoty z gardłem mogą mieć oczywiście wiele powodów, i choć w większości przypadków wynikają one z infekcji, to czasem wiążą się też z naszym stylem życia, a nawet… odżywiania. Jakie substancje pomagają zmniejszać ból gardła w przypadku infekcji?

Jaki jest mechanizm powstawania bólu gardła w przypadku infekcji?

Ból gardła oraz intensywne odczucia, które nierzadko mu towarzyszą, takie jak kłucie, drapanie, czy dyskomfort przy połykaniu, są bardzo nieprzyjemne m.in. w związku z bogatym unerwieniem okolic przełyku. W tym miejscu znajduje się podśluzówkowy splot włókien kilku nerwów: językowo-gardłowego, trójdzielnego oraz błędnego[1]. Możemy się o tej wrażliwości przekonać na co dzień, także gdy jesteśmy zdrowi – przedostanie się do gardła choćby pyłku, włoska czy nitki, odczuwamy zwykle jako bardzo wyraziste „łaskotanie”, niewspółmierne do wielkości obiektu. Nerw błędny ma udział m.in. w aktywowaniu odruchu kaszlu, a z kolei podrażnienie nerwu trójdzielnego lub nerwu językowo-gardłowego może skutkować przeniesieniem odczuwania bólu gardła także na uszy.

Do najczęstszych przyczyn bólu gardła należą infekcje wirusowe (70 do 90% przypadków u dorosłych)[2], spowodowane m.in. przez adenowirusy, rynowirusy i koronawirusy. Rzadziej przyczyną infekcji są bakterie (od 10% przypadków u dorosłych do 15% u dzieci)[3].  

Nawracający ból gardła może być oznaką infekcji i stanów zapalnych o charakterze przewlekłym, dotykających błony śluzowej, migdałków czy zatok przynosowych. Może mieć to też związek ze stylem życia, np. paleniem papierosów, nadmiernym spożywaniem alkoholu lub  ekspozycją na szkodliwe substancje albo zmiany temperatury. Czasem gardło boli na skutek dolegliwości układu pokarmowego, takich jak refluks żołądkowo-przełykowy, który powoduje cofanie drażniących śluzówkę treści pokarmowych z żołądka. Gardło boli też często osoby operujące dużo głosem z racji wykonywanego zawodu – np. wokalistów, nauczycieli, wykładowców. W tym ostatnim przypadku przyczyny to m.in. wysuszenie śluzówki gardła. Problem nasila się w przypadku długiego przebywania w klimatyzowanych pomieszczeniach lub miejscach, gdzie jest niska wilgotność powietrza.

Boli gardło – jak sobie pomóc?

Oczywiście nie w każdej sytuacji będziemy mogli sobie samodzielnie poradzić sobie z bólem gardła. Jeśli doszło do infekcji bakteryjnej, to konieczna będzie wizyta u lekarza i stosowanie zaleconej przez niego kuracji. Jednak gdy mamy do czynienia z infekcją wirusową albo przesuszeniem błony śluzowej gardła, w wielu przypadkach możemy złagodzić ból. Co nam w tym pomoże?

• Picie odpowiedniej ilości płynów. Dobre nawodnienie organizmu wpływa na właściwą produkcję śliny[4], nawilżającej błonę śluzową gardła. To nasza naturalna ochrona przed przesuszeniem i podrażnieniami przełyku. Ślina ma też właściwości odkażające, przyspiesza gojenie się mikroukrazów i ran[5] oraz redukuje podatność na infekcje.
• Bardzo ważne jest utrzymywanie wilgotności błony śluzowej przez stałe nawilżanie.
  Dzięki temu można nie tylko pozbyć się uciążliwego uczucia suchości i podrażnienia, ale również chronić już podrażnioną błonę przed czynnikami zewnętrznymi. Doskonale sprawdzają się tu spraye i aerozole o miejscowym działaniu natłuszczająco-nawilżającym[6].
• Do dyspozycji mamy też obecnie produkty tworzące na powierzchni gardła ultra cienki film (barierę), chroniący śluzówkę przed niepożądanym działaniem drobnoustrojów i zmian temperatury oraz długotrwale ją nawilżający. Efekt taki można uzyskać stosując niektóre wyciągi roślinne, np. z chrząstnicy kędzierzawej[7] lub płucnicy islandzkiej (znanej też jako porost islandzki lub tarczownica islandzka). Rośliny te mają właściwości nawilżające, osłaniające i powlekające. Jeśli dodatkowo mają, tak jak porost islandzki, także działanie przeciwdrobnoustrojowe[8], to zapewniamy swojemu gardłu doskonałą ochronę. Wytworzony film pozwala nie tylko na złagodzenie bólu podczas już trwającej infekcji, ale również na działania profilaktyczne. Możemy go zastosować np. kiedy planujemy intensywną pracę głosem (wykład, koncert), przebywanie w klimatyzowanym pomieszczeniu lub kontakt z czynnikami drażniącymi śluzówki.
• Stosowanie środków łagodzących infekcje. Możemy korzystać zarówno ze składników pochodzenia roślinnego, jak i osiągnięć nowoczesnej technologii. Jednym z najskuteczniejszych składników, stosowanych w ogólnodostępnych preparatach, są obecnie nanocząstki srebra – minerału już od dawna znanego z antyseptycznych i antybakteryjnych właściwości. Srebro pomaga pozbyć się drobnoustrojów a jednocześnie jest nieszkodliwe dla człowieka, co czyni z niego idealny składnik środków stosowanych do ochrony błony śluzowej gardła. Innymi skutecznie działającymi składnikami są salicylan choliny (cechujący się miejscowym działaniem przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwbakteryjnym[9]) oraz flurbiprofen (pochodna ibuprofenu o potwierdzonej naukowo skuteczności w łagodzeniu bólu gardła i szybkim działaniu)[10]. Warte szczególnej uwagi są składniki pochodzenia roślinnego, takie jak szałwia (działająca wirosostatycznie, ściągająco i antybakteryjnie [11]), wspomniany już porost islandzki[12]), a także miód, cytryna i malina[13]).
• Jeśli przyczyną dolegliwości jest refluks żołądkowo-przełykowy, trzeba przestrzegać zaleceń dietetycznych. Problem nasila się zwykle na skutek spożywania zbyt obfitych posiłków, stosowania ostrych przypraw czy picia alkoholu[14]. To samo się tyczy także kwaśnych czy bardzo słodkich posiłków.

Potencjalnych przyczyn bólu gardła jest wiele i nie ograniczają się one tylko do wyżej wymienionych. Stan zapalny może mieć podłoże wirusowe, jak i bakteryjne. Uczucie suchości, dyskomfort i chrypka mogą też być skutkiem przebywania w klimatyzowanych lub przegrzanych i suchych pomieszczeniach. Krótkotrwały ból możemy łagodzić za pomocą metod naturalnych i leków dostępnych bez recepty oraz wyrobów medycznych. Jeśli jednak problem się przedłuża, zawsze należy skonsultować się z lekarzem.

Przypisy

[1] https://www.termedia.pl/Sore-throat,98,42945,1,1.html
[2] https://www.doz.pl/czytelnia/a15741-Wirusowe_zapalenie_gardla__objawy_i_leczenie._Domowe_sposoby_na_zapalenie_gardla_o_podlozu_wirusowym
[3] https://gemini.pl/poradnik/zdrowie/ostre-zapalenie-gardla-przyczyny-objawy-leczenie/
[4] https://journals.viamedica.pl/renal_disease_and_transplant/article/view/50097/36996
[5] https://dentonet.pl/slina-przyspiesza-gojenie/#gref
[6] https://www.pzss.org.pl/assets/files/biblioteka-trenera/2015/04_2015_szandruk-skrzypiec-szelag-szelag-preparaty-nawilzajace-blone-sluzowa-nosa-i-gardla.pdf
[7] https://www.pzss.org.pl/assets/files/biblioteka-trenera/2015/04_2015_szandruk-skrzypiec-szelag-szelag-preparaty-nawilzajace-blone-sluzowa-nosa-i-gardla.pdf
[8] https://docplayer.pl/187542135-Wlasciwosci-prozdrowotne-roslin-i-ich-metabolitow-wtornych.html
[9] https://dbc.wroc.pl/Content/2315/PDF/DMP_2004411119_Kozl.pdf
[10] https://europepmc.org/article/med/11198725
[11] https://rozanski.li/622/szalwia-lekarska-salvia-officinalis-l-wsplczesnie/
[12] https://docplayer.pl/187542135-Wlasciwosci-prozdrowotne-roslin-i-ich-metabolitow-wtornych.html
[13] http://www.phie.pl/pdf/phe-2016/phe-2016-4-297.pdf
[14] https://www.termedia.pl/Choroba-refluksowa-przelyku-i-jej-leczenie-w-wybranych-przypadkach,98,44647,1,1.html